Ένα φιλόδοξο σχέδιο κόστους 800 δισ. ευρώ, με στόχο τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης ανακοίνωσε σήμερα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την ώρα που οι ΗΠΑ «πάγωναν» τη στρατιωτική βοήθεια που παρέχουν στην Ουκρανία.
Ωστόσο, φαίνεται ότι το σχέδιο της Γερμανίδας πολιτικού δεν γίνεται δεκτό άνευ… ενστάσεων από όλες τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών της ΕΕ: αντιθέτως, η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της 6ης Μαρτίου, όπου οι ηγέτες της Ένωσης επιχειρούν να βρουν τρόπο να ενισχύσουν την ασφάλεια της Ευρώπης, εν μέσω της διαφαινόμενης στρατιωτικής απομάκρυνσης του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ από την ήπειρο, αντί να αποτελέσει μια ευκαιρία να προβάλουν μια επίδειξη ενότητας, αναμένεται να μετατραπεί σε σύγκρουση ισχύος.
«Φύλλο συκής»
Σύμφωνα με το Politico, οι εθνικές πρωτεύουσες φοβούνται ότι η φον ντερ Λάιεν θα εκμεταλλευτεί αυτή την κρίση για να επεκτείνει τις εξουσίες των Βρυξελλών σε νέους τομείς και να ενισχύσει την επιρροή της έναντι των εθνικών κυβερνήσεων. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, παραγκώνισε χώρες για να αγοράσει εμβόλια για λογαριασμό τους, και κατά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ανέλαβε την ηγεσία για τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και τις παραδόσεις όπλων στο Κίεβο. Αυτή η συγκεντρωτική προσέγγιση της χάρισε το προσωνύμιο «Βασίλισσα Ούρσουλα».
Οι ηγέτες της ΕΕ δεν θέλουν να συμβεί ξανά κάτι τέτοιο σε ένα ευαίσθητο θέμα όπως οι αμυντικές δαπάνες. «Η άμυνα εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό και εθνική ευθύνη», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα εξηγώντας την αντίθεση της χώρας τους προς ένα αμυντικό ταμείο που θα διαχειρίζεται η Επιτροπή. Χώρες όπως η Πολωνία και η Φινλανδία ειδικότερα θέλουν να θωρακίσουν την άμυνα από την επιχειρούμενη υπερβολική επιρροή της Επιτροπής.
«Η Πολωνία έχει μια σαφή ιδέα σχετικά με το ότι θέλει να το κάνει αυτό έξω από την Επιτροπή», δήλωσε ένας δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ από άλλη χώρα. Πρόσθεσαν, ωστόσο, ότι αυτά τα υψηλού φρονήματος επιχειρήματα είναι στην πραγματικότητα ένα «φύλλο συκής για να κρύψουν πιο ευαίσθητα ζητήματα, όπως το ότι τα κράτη-μέλη δεν θέλουν να έχουν κάποιον ξένο να τους λέει τι πρέπει να κάνουν». Οι εντάσεις θα κορυφωθούν κατά την έκτακτη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ στις 6 Μαρτίου, όπου η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι θα παρουσιάσει ένα «ολοκληρωμένο σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης».
Ένα σχέδιο εγγράφου που ετοιμάστηκε από τις κυβερνήσεις της ΕΕ για τη συνάντηση αυτή, καλεί την Επιτροπή να δώσει στις χώρες μεγαλύτερο δημοσιονομικό περιθώριο «χωρίς καθυστέρηση» και να προτείνει «πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης» για την άμυνα «σε επίπεδο ΕΕ», συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας ανακατεύθυνσης κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη. Ζητούν από το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ να «παρουσιάσει γρήγορα σχετικές προτάσεις». Σύμφωνα με το εν λόγω έγγραφο, η Επιτροπή θα προσφέρει διάφορες «επιλογές χρηματοδότησης» σε επιστολή προς τους ηγέτες της ΕΕ.
Ο γρίφος της «ρήτρας διαφυγής»
Αυτή την εβδομάδα η φον ντερ Λάιεν θα περιγράψει πώς σκοπεύει να χαλαρώσει τους κανόνες της ΕΕ για τις δαπάνες, ώστε να επιτρέψει στις χώρες να εξαιρούν ουσιαστικά τις στρατιωτικές δαπάνες από τα αυστηρά ελεγχόμενα από τις Βρυξέλλες όρια του δημοσιονομικού ελλείμματος, δήλωσαν αρκετοί αξιωματούχοι, καθώς το μπλοκ αντιδρά λόγω των αυξανόμενων φόβων ότι ο Τραμπ θα εγκαταλείψει την Ουκρανία και την Ευρώπη. Οι χώρες της ΕΕ, ωστόσο, διχάζονται σχετικά με τα ψιλά γράμματα της «εθνικής ρήτρας διαφυγής» – ενός μηχανισμού έκτακτης ανάγκης που έχει σχεδιαστεί για να μειώνει τη δημοσιονομική πίεση στις χώρες που αντιμετωπίζουν ξαφνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι ο μηχανισμός αυτός θα εφαρμοστεί «με ελεγχόμενο και υπό όρους τρόπο» για να αποτραπούν οι ανεξέλεγκτες δαπάνες από τις υπερχρεωμένες χώρες. Όμως, δημοσιονομικά συντηρητικές χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, και «βαριά ονόματα» όσον αφορά στους εξοπλισμούς, όπως η Ελλάδα, θέλουν να περιορίσουν τη ρήτρα διαφυγής σε χώρες που ήδη δαπανούν πάνω από το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, ως κίνητρο για τις υπόλοιπες να πετύχουν αυτόν τον στόχο.
Η ιδέα αυτή έχει εξοργίσει τα κράτη που υπολείπονται αυτού του στόχου, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Ισπανίας. «Αυτό είναι παράλογο, διότι θα εμπόδιζε τις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να αυξήσουν τις δαπάνες τους να το πράξουν», δήλωσε ένας τρίτος ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ. Μια ξεχωριστή πρόταση που υπερασπίζεται η Πολωνία συνίσταται στην παροχή μεγαλύτερης ευελιξίας στις εθνικές κυβερνήσεις με τη διεύρυνση του ορισμού των αμυντικών δαπανών στους κανόνες της ΕΕ. Το κρίσιμο είναι ότι η επιλογή αυτή θα επέτρεπε στις χώρες της ΕΕ να αποφασίζουν ανεξάρτητα ποιες επενδύσεις θα εξαιρούνται – περιορίζοντας τον ελεγκτικό ρόλο της Επιτροπής και ενδεχομένως επιτρέποντας απεριόριστες δαπάνες.
Ο κοινός κουμπαράς
Ένας τέταρτος διπλωμάτης προειδοποίησε ότι «η Επιτροπή [θα] κρατήσει περισσότερη εξουσία για τον εαυτό της» εάν η ιδέα αυτή δεν υλοποιηθεί. Ωστόσο, οι επεμβάσεις στους κανόνες της ΕΕ για τις δαπάνες δύσκολα θα ξεκλειδώσουν την κλίμακα της χρηματοδότησης που απαιτείται για τη ριζική ενίσχυση των αμυντικών αναγκών του μπλοκ. Το μεγαλύτερο ερώτημα που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις στο μέλλον είναι πώς θα δημιουργηθεί ένας κοινός κουμπαράς χρημάτων που θα στηρίξει τις μακροπρόθεσμες αμυντικές επενδύσεις. Η φον ντερ Λάιεν πρότεινε πρόσφατα ένα εργαλείο της ΕΕ για την προμήθεια βασικών εξοπλιστικών προγραμμάτων, όπως πύραυλοι, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ολοκληρωμένη αεράμυνα.
Παρέλειψε, ωστόσο, να απαντήσει αν το εργαλείο θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί μέσω κοινού χρέους της ΕΕ – μια ιδέα που επίσης διχάζει τις κυβερνήσεις. Χώρες με υψηλό χρέος, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, υποστηρίζουν την έκδοση κοινού χρέους της ΕΕ – το οποίο είναι ουσιαστικά δωρεάν χρήμα – για την άμυνα. Μια άλλη ιδέα που διατυπώθηκε δημοσίως από τον Επίτροπο Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις περιλαμβάνει την ανακατεύθυνση 93 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αχρησιμοποίητα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης για τη χρηματοδότηση της άμυνας.
Αλλά για ορισμένες χώρες, όπως η Πολωνία, ένα ξεχωριστό ταμείο ή μια αναπτυξιακή τράπεζα εκτός του πλαισίου της ΕΕ θα ήταν μια πιο ελκυστική λύση. Αυτές οι επιλογές θα επέτρεπαν σε χώρες όπως η Βρετανία και η Νορβηγία να συμμετάσχουν στις προσπάθειες του μπλοκ και μπορεί να είναι πιο εφικτές από οποιοδήποτε εργαλείο σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο θα έπρεπε να εγκριθεί ομόφωνα από τις 27 κυβερνήσεις της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρού ηγέτη της Ουγγαρίας, του φιλορώσου Βίκτορ Όρμπαν. «Πώς διάολο θα πειστεί η Ουγγαρία;» διερωτήθηκε ένας πέμπτος διπλωμάτης της ΕΕ.
Διαβάστε επίσης
Τζόρτζια Μελόνι: «Εργάζομαι με στόχο την άμβλυνση των διαφορών στο ουκρανικό»
