Ένας αθέατος αλλά εξαιρετικά επικίνδυνος εχθρός απειλεί ολοένα και περισσότερες περιοχές του πλανήτη: οι μύκητες. Σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και εξετάζεται για peer review, η κλιματική αλλαγή ενδέχεται να διευρύνει δραματικά την εξάπλωση του κοινού μύκητα Aspergillus, ο οποίος ευθύνεται για σοβαρές λοιμώξεις και εκατομμύρια θανάτους ετησίως.
Όπως αναφέρει το CNN, το είδος αυτό ανήκει σε μια τεράστια και ακόμη σχετικά ανεξερεύνητη ομάδα οργανισμών – τους μύκητες – που αν και παίζουν σημαντικό ρόλο στα οικοσυστήματα, μπορεί να προκαλέσουν καταστροφικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Οι μυκητιασικές λοιμώξεις σκοτώνουν πάνω από 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο παγκοσμίως, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις.
Ο Aspergillus είναι ένας κοινός μύκητας που υπάρχει στο χώμα, σε φυτικά υπολείμματα, στο νερό και στον αέρα. Οι άνθρωποι τον εισπνέουν καθημερινά, αλλά για τους περισσότερους το ανοσοποιητικό σύστημα αρκεί για να αποτρέψει οποιαδήποτε επιπλοκή. Όμως για ασθενείς με άσθμα, κυστική ίνωση, ΧΑΠ, καρκίνο, μεταμοσχευμένα όργανα ή βαρύ ιστορικό από Covid-19 ή γρίπη, ο μύκητας μπορεί να αποβεί μοιραίος.
Αν το ανοσοποιητικό δεν καταφέρει να εξουδετερώσει τα σπόρια του, «ο μύκητας αρχίζει να αναπτύσσεται και ουσιαστικά σε “τρώει από μέσα προς τα έξω”, για να το πούμε ωμά», εξηγεί ο Νόρμαν βαν Ράιν, ερευνητής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ και συντάκτης της μελέτης. Το ποσοστό θνησιμότητας για ασθενείς με ασπεργίλλωση κυμαίνεται από 20% έως 40%, ενώ η διάγνωση είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς τα συμπτώματα – πυρετός, βήχας, κόπωση – συγχέονται εύκολα με πολλές άλλες παθήσεις.
Η ανθεκτικότητα και η εξάπλωση των ειδών του Aspergillus
Η μελέτη επικεντρώνεται σε δύο βασικά είδη :
Το Aspergillus flavus, που προτιμά τα θερμά, τροπικά κλίματα, θα μπορούσε να αυξήσει την εξάπλωσή του κατά 16% εάν συνεχιστεί η υψηλή κατανάλωση ορυκτών καυσίμων. Αναμένεται να επεκταθεί σε βόρεια Κίνα, Ρωσία και ΗΠΑ. Είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό σε φαρμακευτικές αγωγές και προσβάλλει και καλλιέργειες, απειλώντας την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Το 2022, ο ΠΟΥ το κατέταξε στην «κρίσιμη» κατηγορία μυκητιακών παθογόνων.
Το Aspergillus fumigatus, που προτιμά πιο εύκρατα κλίματα, αναμένεται να αυξήσει την εξάπλωσή του κατά 77,5% έως το 2100, εκθέτοντας εν δυνάμει 9 εκατομμύρια ανθρώπους μόνο στην Ευρώπη.
Σε αντίθεση, κάποιες περιοχές του πλανήτη – όπως τμήματα της υποσαχάριας Αφρικής – θα γίνουν τόσο θερμές, ώστε δεν θα είναι πλέον κατάλληλες για την ανάπτυξη αυτών των μυκήτων. Ωστόσο, αυτό μπορεί να διαταράξει σοβαρά τα τοπικά οικοσυστήματα, καθώς οι μύκητες είναι απαραίτητοι για τη γονιμότητα του εδάφους.
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την ανθεκτικότητα και την εξάπλωση
Ένας ακόμη ανησυχητικός παράγοντας είναι η πιθανότητα οι μύκητες να αυξάνουν την αντοχή τους στις θερμοκρασίες, κάτι που θα τους επιτρέπει να επιβιώνουν ευκολότερα στο ανθρώπινο σώμα. Παράλληλα, τα ακραία καιρικά φαινόμενα – όπως πλημμύρες, ξηρασίες και καύσωνες – διευκολύνουν τη διασπορά των σπορίων τους σε μεγάλες αποστάσεις. Χαρακτηριστικό είναι το ξέσπασμα μυκητιασικών λοιμώξεων μετά τον ανεμοστρόβιλο στην Τζόπλιν του Μιζούρι το 2011.
Η παγκόσμια κοινότητα, σύμφωνα με τους ερευνητές, παραμένει ανεπαρκώς προετοιμασμένη για την αντιμετώπιση της μυκητιακής απειλής. Υπάρχουν μόλις τέσσερις κατηγορίες αντιμυκητιασικών φαρμάκων και ολοένα περισσότερα στελέχη εμφανίζουν ανθεκτικότητα.
Ο καθηγητής Justin Remais από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, που ηγείται μελέτης σε περισσότερους από 100 εκατ. ασθενείς στις ΗΠΑ, δήλωσε στο CNN ότι καταγράφηκαν πάνω από 20.000 περιστατικά ασπεργίλλωσης μεταξύ 2013-2023, με ετήσια αύξηση 5%. Η έλλειψη δεδομένων, ωστόσο, ενδέχεται να κρύβει πολύ μεγαλύτερους αριθμούς.
«Υπάρχει ανάγκη για επείγουσα δράση»
Η καθηγήτρια Elaine Bignell, συνδιευθύντρια του Κέντρου Μυκητιακής Μικροβιολογίας του MRC στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, τονίζει ότι η νέα μελέτη «φωτίζει δικαίως μια υποτιμημένη απειλή για τη δημόσια υγεία». Παράλληλα, κάνει έκκληση για περισσότερη χρηματοδότηση στην έρευνα και καλύτερη επιδημιολογική παρακολούθηση.
Η ερευνητική κοινότητα ελπίζει πως η επιτυχία τηλεοπτικών σειρών όπως το «The Last of Us» θα ευαισθητοποιήσει το κοινό – έστω και μέσα από την επιστημονική φαντασία – γύρω από τις πραγματικές απειλές των μυκήτων που, όπως λέει η Bignell, «δεν είναι απλά σενάρια τρόμου, αλλά πραγματικός κίνδυνος».
Διαβάστε επίσης:
Σημαντική αύξηση των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη στην Ελλάδα