Η παλιά Λουτετία, που μετονομάστηκε σε Παρίσι το έτος 360, έχει, σύμφωνα με την απογραφή του 2017, πληθυσμό 2,187 εκατομμύρια, ενώ η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή έχει 12,628 εκατ. Το Παρίσι διετέλεσε η πόλη των εξεγέρσεων, για μια εκατονταετία τουλάχιστον, από το 1789 έως το 1871.
Λέγεται ότι ο Ναπολέων Γ’, για να αποφεύγει τις εξεγέρσεις, υπαγόρευσε στον πολεοδόμο Οσμάν (Haussmann) να κατεδαφίσει 27.000 κτήρια από τα 66.500 – έναν αριθμό κολοσσιαίο για εκείνη την εποχή, το 1849 με 1850, με συνολικό πληθυσμό της ευρύτερης περιφέρειας του Παρισιού 1,053 εκατ. – κατά την απογραφή που είχε κάνει ο Mitelell (αναφέρεται από τον Jean-Lyk Pinol).
Κατ’ άλλους, βέβαια, τα σχέδια του Οσμάν αποσκοπούσαν πρωτίστως στο να βελτιώσουν την κυκλοφορία και τον εξαερισμό, ενώ ο στρατηγός Castellan επέμενε (1853) ότι ο σκοπός της νέας πολεοδομίας ήταν στρατιωτικός. Το Παρίσι επί Οσμάν απέκτησε 137 χιλιόμετρα νέων Boulevards (λεωφόρων), που ήταν πιο φωταγωγημένες και ταυτόχρονα είχαν πολλές δενδροστοιχίες.
- Advertisement -
Ο Οσμάν «εμφανίζεται στην πράξη σαν το πρότυπο του πολεοδόμου που είναι πάντα διαθέσιμος να εξυπηρετεί τη νέα άρχουσα τάξη» λέει γι’ αυτόν ο Benevolo. Έτσι ή αλλιώς, πάντως, στη θέση των κτισμάτων που κατεδαφίστηκαν έφτιαξε το ορθάνοικτο αστικό τοπίο του Παρισιού και άσκησε μια επίδραση που ήταν σημαντική ακόμη και σε πόλεις άλλων χωρών, π.χ. στο Σικάγο!
Ο Οσμάν άθελά του άνοιξε τον δρόμο γι’ αυτή την υπέροχη άνεση του βαδίσματος, που επιτρέπει να δεις το χρώμα του ουρανού – που είναι μπλε, όχι μόνο επειδή το τραγούδησε η Εντίθ Πιάφ, αλλά διότι στον χώρο υπάρχει ανοικτότητα. Ουσιαστικά κατασκεύασε μια πόλη των πεζοπόρων κι ακόμη των θυελλωδών απορρυπαινόντων ανέμων – τους οποίους συναντάς όταν βγαίνεις από τα υπήνεμα δρομάκια της πόλης και συναντιέσαι με μια ανοιχτωσιά, που μπορεί να λέγεται λεωφόρος Δημοκρατίας.
Στο νεκροταφείο
Στη Μονμάρτρη, ένα από τα είκοσι διαμερίσματα του Παρισιού, συναντάς τη Σακρ Κερ, μια υπέροχη εκκλησία, κι από εκεί δεν απέχεις πολύ από τον χώρο όπου κατασκευάζουν πορτρέτα, καθώς και από το νεκροταφείο της. Στη Μονμάρτρη είναι θαμμένοι οι διαπρεπείς καλλιτέχνες ή εν γένει οι διαπρεπείς, όπως η Φρανς Γκαλ, ο Φρανσουά Τρυφώ, ο Ζαν Φουκώ, ο Σαρλ Φουριέ και ο Χάινριχ Χάινε – Γερμανός ποιητής με εβραϊκό αίμα στις φλέβες του. Υπάρχει επίσης και ο τάφος της οικογένειας Ζολά – πάντως τα οστά του Εμίλ Ζολά έχουν μεταφερθεί αλλού.
Το 1889 έγινε διεθνής έκθεση στο Παρίσι και τα εγκαίνια του Πύργου του Άιφελ, εν μέσω πολλών διαμαρτυριών, ενώ η πόλη ονομάστηκε «Πόλη του Φωτός». Παίρνει οριστικά αυτό το όνομα, επειδή ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα στους κεντρικούς δρόμους της οποίας τοποθετήθηκαν το 1828 λάμπες γκαζιού, με ό,τι σήμαινε αυτό τότε.
Κάποιος θείος του «δικού μας» Κώστα Ουράνη επισκέπτεται την έκθεση του 1889 – από μια κοινωνία που μαστίζεται από υποκινητικότητα, όπου οι περισσότεροι άνθρωποι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους δεν ταξιδεύουν παρά ελάχιστα ή καθόλου. Ο «Θείος από τη Γαλλία» επιστρέφει στην Ελλάδα και έκτοτε καταλαμβάνει με λαϊκή συναίνεση, και μάλιστα εφ’ όρου ζωής, τη θέση του μόνιμου συμβούλου για θέματα που αφορούν την παγκοσμιότητα… Κοινώς, αποφαίνεται επί παντός του επιστητού, ως ο πρώτος επισκέπτης της αλλοδαπής…
Από τις πολλές ιστορίες
Το Μνημείο της Βαστίλλης είναι για να θυμίζει την 14η Ιουλίου 1789, ημέρα που ο λαϊκός ξεσηκωμός είχε αποτέλεσμα αφενός τον αποκεφαλισμό του επικεφαλής της φρουράς της Βαστίλλης και αφετέρου τον εμπρησμό της. Είναι η εθνική γιορτή των Γάλλων. Η μοναδική καταχώριση στο ημερολόγιο του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ την ημέρα της άλωσης της Βαστίλλης ήταν η λέξη «Rien», δηλαδή «τίποτα»… Μερικοί πάντως ισχυρίζονται ότι με τη λέξη αυτή ήθελε να μιλήσει για το κυνήγι, που ήταν μηδαμινό…
Το 1863 έχουμε την ανεύρεση της Νίκης της Σαμοθράκης από μια αρχαιολογική αποστολή με επικεφαλής τον Κάρολο Σαμπουαζό, υποπρόξενο στην Αδριανούπολη. Αυτός έρχεται σε επικοινωνία με τον πρεσβευτή της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος φροντίζει να φορτωθεί η Νίκη σε γαλλικό πολεμικό πλοίο, από όπου τελικά μεταφέρεται στο Μουσείο του Λούβρου. Η εντύπωση που μου προκαλεί η Νίκη όταν τη βλέπω για πρώτη φορά είναι συντριπτική: Για ορισμένο χρόνο έχω την αίσθηση ότι το άγαλμα είναι σε φάση κίνησης και φυγής από το βάθρο του.
Το 2015, Παρασκευή και 13 Νοεμβρίου, στην οδό Βολταίρου, οι τζιχαντιστές εξαπολύουν επίθεση εναντίον οποιουδήποτε βρίσκουν μπροστά τους. Σκοτώνουν 130 ανθρώπους, τραυματίζουν περίπου 300, σε μια προσπάθεια να πλήξουν το δυτικό πνεύμα της ελευθεριότητας και των δικαιωμάτων.
Το όγδοο θαύμα
Σε απόσταση από το κέντρο του Παρισιού βρίσκονται οι Βερσαλλίες, με το ανάκτορο και τους κήπους: ένα μοναδικό μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, που εκτείνεται σε πάνω από 8.000 στρέμματα, με έναν σταυρό να κυριαρχεί στο μέσο της βλάστησης, που περιλαμβάνει τους περίφημους κήπους των Βερσαλλιών.
Ένα 8ο θαύμα αρχιτεκτονικής και κηπουρικής, που κτίστηκε κατόπιν εντολής του Λουδοβίκου 13ου το 1623 για να ολοκληρωθεί 50 χρόνια αργότερα, επί βασιλείας του Λουδοβίκου 14ου. Το 1871 οι στρατιές του Μακ Μαόν κατ’ εντολήν του Θιέρσου ξεκίνησαν από εκεί για να καταστείλουν το πείραμα της Γαλλικής Κομμούνας, που ήταν το πρώτο πείραμα του σοσιαλισμού παγκοσμίως. Το πείραμα κράτησε 72 ημέρες και η καταστολή του ήταν αιματηρότατη…
Το 1900 γίνονται τα εγκαίνια του μετρό, με πρώτη γραμμή αυτήν που συνδέει τη Βενσέν με το Πορτ Μαγιό.
Στα 1954 παίζεται «Η τελευταία φορά που είδα το Παρίσι», μια σαπουνόπερα για ανθρώπους που εντρυφούσαν σε επεισόδια τύπου «πικρή μικρή μου αγάπη» – για όσους θυμούνται τις ταινίες όταν πρωτοξεκινούσε η ελληνική τηλεόραση. Η σκηνοθεσία είναι του Ρίτσαρντ Μπρουκς πάνω σε μια ιστορία του F. Scott Fitzerald για το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: Σαχλό το είπαν, και τέτοιο ήταν, αν διαγράψει κάποιος την ιστορία του παθιασμένου φιλιού μέσα σε συνθήκες μεταπολεμικής αγαλλίασης που ανταλλάσσει ο πρωταγωνιστής με μια άγνωστή του.
Έτσι κι εγώ, σ’ ένα σκηνικό γενικευμένης αγαλλίασης, που δεν οφειλόταν στη λήξη ενός πολέμου, το βράδυ, όταν γιορταζόταν η 21η Ιουνίου ως γιορτή του καλοκαιριού, πάνω σε μια γέφυρα, όπου όλος ο κόσμος διασκέδαζε, αντάλλαξα ένα φιλί πολλών μεγατόνων. Ήταν το φιλί της Μαρίας.
Παράλληλα με την κορύφωση του προβλήματος αυτοδιάθεσης της Αλγερίας, ξεκινούν τα έργα στην Ντεφάνς. Το 1969, η τοπική αγορά μεταφέρεται εκτός Παρισιού, στη θέση της γίνεται το Forum l’alles, καθώς και το Μουσείο Πομπιντού, που ακούστηκε να λέγεται ότι είναι το πιο άσχημο Μουσείο – ή χειρότερο τουλάχιστον από τα μουσεία του Λούβρου, του Ορσέ, του Πικάσο, του Ροντέν.
Ντεφάνς, νέα πόλη
Το 1983, σε μια άλλη επίσκεψη, πρωτοπατάω το πόδι μου στην υπό ανέγερση Ντεφάνς. Σημειώνω: Η κεντρική αψίδα της, η συμμετρική με την Αψίδα του Θριάμβου ή «Αστέρα ντε Γκωλ», βρίσκεται σε απόσταση έξι χιλιομέτρων και έχει μικρή ομοιότητα με διάδρομο της αεροπορίας! Η αψίδα της Ντεφάνς αποτελείται από γραφεία που καλύπτουν έκταση 340.000 τετραγωνικών μέτρων.
Τα ψηλά κτήριά της διαμορφώνουν ένα χρηστικό αστικό τοπίο, εξοικονομούν έδαφος και ταυτόχρονα δεν παράγουν τερατογενέσεις – δηλαδή κτήρια που «εξέχουν» σαν καρούμπαλα μέσα στον χώρο!
«Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του κτηρίου του CΝΙΤ (Centre National des Industies et Techniques) με την τεράστια ευθειογενή, τριγωνική επιφάνεια κάλυψης και τη στήριξη σε τρία σημεία» λέει ο Δ. Καρύδης. Τα αυτοκίνητα είναι κρυμμένα σε ένα άλλο επίπεδο, οι πεζοί θριαμβεύουν στο κυρίως επιφανειακό έδαφος. Η «πεζοκίνηση» παίρνει μια ιστορική εκδίκηση: «Η παλιά σωστή χαρά να περπατάμε άνετα και ήρεμα», που λέει ο Λε Κορμπυζιέ, οπαδός της αυτο-κίνησης του καθενός με τα πόδια του, όταν η αυτοκίνηση των οχημάτων είναι σε σωστό χώρο! Τα κτήρια της Ντεφάνς επιχειρούν να αντιμετωπίσουν το τοξικό αίσθημα της «τετραγωνικότητας» εισάγοντας το πολύγωνο, το τραπουλόχαρτο, τη σφαίρα.
Σε μια έκταση στο πίσω μέρος, σχετικά κενή, που σου επιτρέπει να αγναντεύεις, το μάτι «κολλάει» κάπου: Σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από την Ντεφάνς ορθώνονται κάποιες κυλινδρικές πολυκατοικίες, με χρώματα αφύσικα, εκτός συνηθισμένου φάσματος, με τα παράθυρά τους να έχουν το σχήμα δακρύου – πιθανώς υπόμνηση ότι κάποιος πρέπει να αντισταθεί στην τετραγωνικότητα των σχημάτων… Το θέαμα είναι κατεξοχήν ψυχεδελικό, κατ’ εξοχήν ονειρικό ή, τουλάχιστον, παράδοξο.
Το ξανάδα μερικές φορές ακόμη – πήγα στην Ντεφάνς με αυτόν τον σκοπό – μέχρι που ο περίγυρος του συγκροτήματος χτίστηκε, ένας μεγάλος αντιπερισπασμός ορθώθηκε, το θέαμα αποδυναμώθηκε. Να γιατί στις ταξιδιωτικές μας εμπειρίες πρέπει να σημειώνουμε, εκτός από τον χώρο, και τον χρόνο…
Ψάχνοντας για τη Γαλλία
Στη συνέχεια έρχεται το Chercher… la France, ιστορίες Ελλήνων από το Παρίσι, που ψάχνουν τη Γαλλία: Που περιγράφει τις διαδηλώσεις «μικρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων». Για τους μη γνωρίζοντες τον όρο, είναι οι διαδηλώσεις που δεν διακόπτουν τη ζωή ενός δρόμου ή μιας περιοχής, αλλά απλώς «τον φορτώνουν» με μια ακόμη χρήση, αυτήν της διαδήλωσης. «Αυτή η σιωπηλή διαδήλωση έχει μείνει ανεξίτηλα χαραγμένη μέσα μου», λέει η Μ. Τριανταφύλλου, επιθυμώντας διακαώς ένα τέτοιο συμβάν, αφού προηγουμένως έχει περιγράψει πολλές υπαρκτές, θορυβώδεις και εκρηκτικές μαζώξεις ανθρώπων.
Όμως το Chercher… la France δεν περιορίζεται στη «γαλλική διαμαρτυρία», με την ευγένεια και τους καλούς ή ενίοτε κακούς τρόπους: Ουσιαστικά είναι ένα κοινωνιογράφημα που δείχνει τις διαστάσεις της πόλης, την πολυπολιτισμικότητα επί το βάθος της. Και πριν απ’ όλα ο Γιώργος Γεωργαμλής μιλάει για τους κλοσάρ, τους «αλήτες» του Παρισιού, υποστηρίζοντας ότι πολλοί απ’ αυτούς έχουν καταλήξει στο μετρό ή στις γέφυρες του Σηκουάνα από άρνηση του μικροαστικού τρόπου ζωής.
Ο Κώστας Κάππας μιλάει για τη διαμαρτυρία για συνδικαλιστικούς σκοπούς, που είναι φιλική και όχι εχθρική (κατά τα ελληνικά ειωθότα) για τους πολίτες. Ο Δ. Κουσουρής βρίσκει την ευκαιρία να θυμηθεί την καθαρεύουσα που πρυτάνευσε μια ορισμένη εποχή στο εν Ελλάδι ποδοσφαιρικό ιδίωμα (γωνιαίο λάκτισμα = το κόρνερ!). Ο Δ. Σταμπόγλης αποφαίνεται:
«Το Παρίσι είναι κάτι το διαφορετικό, δεν μοιάζει με καμιά άλλη πόλη. Είναι τα μουσεία του, οι κήποι και τα πάρκα του, τα κτήριά του, η ξεχωριστή μυρωδιά του μετρό, τα καφέ, τα κεντράκια του, οι Παριζιάνοι και οι Παριζιάνες, τα πλακόστρωτα, τα παλάτια, οι εκθέσεις που γίνονται, ο φοιτητόκοσμος, τα βιβλιοπωλεία του και το πλήθος των φυλών που συνθέτουν την πολιτισμική κοινωνία του. Το αγαπάς γιατί μπορεί να το περπατήσεις, να εντυπωσιαστείς από τις γωνιές του, το γούστο και τη φινέτσα ορισμένες φορές, αλλά και τις χοντροκοπιές που αντικρίζεις».
Η πόλη θα ζήσει έντονα τις μαχητικές διαδηλώσεις με τα «Κίτρινα Γιλέκα», που διαμαρτύρονται για την πολιτική του Μακρόν. Οι διαδηλώσεις αυτές θα κρατήσουν καιρό, αλλά τελικά δεν θα έχουν αποτέλεσμα. Πολύ περισσότερο αποτέλεσμα θα προκύψει από την «αντιαυταρχική» σειρά διαδηλώσεων του Μάη του 1968, όταν οι διαδηλωτές για έναν μήνα «αξίωναν το αδύνατο θεωρώντας τον εαυτό τους ρεαλιστή»…
«Μην δουλεύετε ποτέ», ήταν ένα σύνθημα που διέπρεψε εν μέσω άλλων, τολμηρών συνθημάτων, από αυτούς που υποστήριζαν ότι «οι πολεοδόμοι πρέπει να κατασκευάζουν περιπέτειες» ή που θύμιζαν: «Κάτω από τα πλακόστρωτα είναι η παραλία». Από τις πολλές ομάδες του Μάη του 1968, ριζοσπαστικές μέχρι εκεί που δεν παίρνει άλλο, ξεχώρισε η «Διεθνής των Καταστασιακών» – μια ομάδα υπό τον Γκυ Ντεμπόρ, που επιβίωσε μέχρι το 1972.
H αθλιότητα και το τέλος ενός μεγαλείου
Στο Παρίσι, όπου ο ξεναγός γίνεται μια απαραίτητη διαμεσολάβηση ανάμεσα στην πόλη και τον τουρίστα, είδα να έχουν έναν νεκρό στο πάρκο της Βενσέν, σκεπασμένο με μια κουβέρτα, με το αριστερό πόδι ορθωμένο, σε κατάσταση γωνίας, να είναι αφημένος εκεί περιμένοντας να έλθει η αστυνομία… Ήταν η μόνη πόλη όπου μου έδωσαν ένα φαγώσιμο είδος στο χέρι, χωρίς χαρτοπετσέτα ή έστω χαρτί. Είδα μια γυναίκα να κοιμάται σε τηλεφωνικό θάλαμο, είδα μια άλλη κουκουλωμένη στο ψοφόκρυο, με ένα σκυλάκι από δίπλα… Είδα πολυκατοικίες οκταώροφες, χωρίς ασανσέρ, με κοινόχρηστες τουαλέτες.
Αλλά βέβαια το Παρίσι είναι μια ευρωπαϊκή μεγαλούπολη με πολλούς πράσινους χώρους: Οι μεγαλύτεροι χώροι πρασίνου είναι το δάσος της Βενσέν και το δάσος της Βουλώνης, τα οποία καλύπτουν μια έκταση περίπου 10 τετρ. χλμ. και 8,5 τετρ. χλμ. και βρίσκονται στο νοτιοανατολικό και δυτικό άκρο του Παρισιού αντιστοίχως. Το δάσος της Βουλώνης είναι υποπολλαπλάσιο του δάσους του Τατοΐου – είναι μόλις 8.500 στρέμματα, ενώ του Τατοΐου είναι 42.000. Το δάσος της Βενσέν έχει μέχρι λίμνες όπου μπορεί να κάνει κανείς βαρκάδα, και στη δική μου μνήμη έχει μια διακριτή θέση.
Είδαμε το Παρίσι στον εμφύλιο, που κράτησε με τις 72 ημέρες της Κομμούνας, το 1871. Το Παρίσι του Πρώτου και του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, με τα ελλείμματα ανδρών στην πρώτη περίπτωση και την αποφυγή της ανατίναξής του στη δεύτερη: Ας είναι καλά ο στρατηγός Ντίτριχ Φον Χόλτιτς, στρατιωτικός διοικητής, που αψήφησε τη διαταγή του Χίτλερ.
Είδαμε το Παρίσι των «Κίτρινων Γιλέκων» να αγωνίζονται σε συνέχειες κατά του γαλλικού κατεστημένου, βιώσαμε την απώλεια της γαλλικής αποικιακής αυτοκρατορίας ή μάλλον του ηγεμονικού της ρόλου στην υποσαχάρια Αφρική: Μιλώντας πρόσφατα στο Γαλλικό Πρακτορείο, ο Πρόεδρος Φαγιέ της Σενεγάλης, ο οποίος εξελέγη τον Μάρτιο του 2024, δήλωσε ότι η Γαλλία θα πρέπει να κλείσει τη βάση της εκεί. «Η Σενεγάλη είναι μια ανεξάρτητη χώρα, είναι μια κυρίαρχη χώρα και δεν αποδέχεται την παρουσία στρατιωτικών βάσεων» είπε χαρακτηριστικά.
Το Τσαντ εξάλλου αποφάσισε να διακόψει όλες τις σχέσεις συνεργασίας με το Παρίσι σε θέματα άμυνας και στρατιωτικής ασφάλειας. Ο Βίκτωρ Ουγκώ έλεγε ότι «χωρίς τη Γαλλία, ο κόσμος θα ήταν μόνος», αλλά στις μέρες μας αρκετά αφρικανικά έθνη επιζητούν λίγο περισσότερη «μοναξιά» και λιγότερη γαλλική παρουσία, που λέει και ο Γ. Παπαγιαννόπουλος…
Με εξαίρεση 14 μήνες, από το 1794 έως το 1977, το Παρίσι ήταν ο μόνος δήμος της Γαλλίας χωρίς δήμαρχο. Τώρα πλέον δήμαρχος των Παρισίων είναι η Αν Ιντάλγκο, που αποδοκιμάζει την πλατφόρμα X, καθώς έχει μετατραπεί σε έναν «τεράστιο παγκόσμιο υπόνομο» και σε «εργαλείο αποσταθεροποίησης της δημοκρατίας», εξηγώντας μάλιστα τους λόγους της στον Ίλον Μασκ, ιδιοκτήτη της X.
Στην επταετή θητεία της ως δημάρχου του Παρισιού η Ιντάλγκο έγινε γνωστή για τις εμβληματικές περιβαλλοντικές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης της μετατροπής της όχθης του Σηκουάνα σε χώρο περιπάτου, της προσπάθειας να απαγορευτούν τα αυτοκίνητα με υψηλές εκπομπές ρύπων, της δημιουργίας ποδηλατοδρόμων.
Πάντως δεν θα βάλει υποψηφιότητα για τρίτη φορά – έχοντας κάνει δυο θητείες: Προσπάθησε για το καλύτερο, προσπάθησε να επιβάλει την ταχύτητα των 50 χιλιομέτρων στον περιφερειακό δρόμο των Παρισίων, αλλά ακόμη και ο παράδεισος χρειάζεται την κοινωνική συναίνεση.
* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας
Διαβάστε επίσης:
Γαλλία: Ο Ντομινίκ Πελικό δεν θα ασκήσει έφεση κατά της καταδίκης του
ΚΟΣΜΟΣ | topontiki.gr