Σημαντικό πρόβλημα δημόσια υγείας αποτελεί η παχυσαρκία η οποία σχετίζεται με πάνω από 60 νοσήματα. Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η παχυσαρκία είναι υπεύθυνη για άνω του 70% των περιστατικών αρτηριακής υπέρτασης, ενώ αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης σε πάνω από 18 διαφορετικά είδη καρκίνου. Δυστυχώς η Ελλάδα βρίσκεται πάνω από τον μέσο όρο της Ευρώπης και στα 2 φύλα, τόσο στην υπερβαρότητα όσο και στην παχυσαρκία.
Τα παραπάνω τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, παθολόγος, καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, με αφορμή την 4η Μαρτίου, παγκόσμια ημέρα κατά της παχυσαρκίας.
Η κ. Ψαλτοπούλου αναφέρεται επίσης και στις νέες φαρμακευτικές αγωγές που έχουν στη φαρέτρα τους οι γιατροί για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. «Η 4η Μαρτίου κάθε έτους είναι αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση για την παχυσαρκία, που αποτελεί τον πιο σοβαρό προδιαθεσικό παράγοντα (μαζί με το κάπνισμα) όσον αφορά στη νόσηση από τον καρκίνο και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η παχυσαρκία είναι πολυπαραγοντική νόσος, αγνώστου κυρίως αιτιολογίας, που ο πιο συχνός ορισμός της στους ενήλικες είναι με τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ- BMI), δηλαδή με το πηλίκο του βάρους σε κιλά δια του ύψους σε μέτρα στο τετράγωνο. Ο ΔΜΣ στο φυσιολογικό άτομο κυμαίνεται από 18.5 έως 24.9, στο υπέρβαρο από 25.0 έως 29.9, ενώ στο παχύσαρκο είναι άνω του 30.0», αναφέρει η Καθηγήτρια.
- Advertisement -
Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για πολλαπλά προβλήματα υγείας, ειδικά αν υπάρχει επιπλέον κοιλιακό λίπος. Η κυριότερη συνέπεια είναι ότι μπορεί να μειώσει τα χρόνια επιβίωσής μας, αφού η νοσογόνος παχυσαρκία (που ορίζεται με τον δείκτη μάζας σώματος ίσο ή ανώτερο από το 40) φαίνεται να μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης μέχρι και 14 έτη, σημειώνει η κ. Ψαλτοπούλου.
Σε ποια νοσήματα φαίνεται να αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης;
Η Καθηγήτρια του ΕΚΠΑ αναφέρεται στα νοσήματα που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Σύμφωνα με το CDC των ΗΠΑ, η παχυσαρκία σχετίζεται με πάνω από 60 νοσήματα. Σχεδόν 9 στα 10 άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Τα άτομα αυτά είναι σε θέση να αποτρέψουν ή να αντιστρέψουν την εμφάνιση διαβήτη χάνοντας τουλάχιστον 5% έως 7% του μέγιστού τους βάρους.
Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η παχυσαρκία είναι υπεύθυνη για άνω του 70% των περιστατικών αρτηριακής υπέρτασης. Αυξημένο σωματικό βάρος κατά 10 κιλά σχετίζεται με περίπου 3mmHg υψηλότερη συστολική και 2,3mmHg υψηλότερη διαστολική πίεση, στοιχείο που συνεπάγεται 12% αύξηση στην στεφανιαία νόσο και 24% αύξηση στον κίνδυνο εμφάνισης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Περίπου 60-70% των παχυσάρκων πάσχουν και από υπερλιπιδαιμία, ενώ παράλληλα αυξάνεται η πιθανότητα για μεταβολικό σύνδρομο, που με τη σειρά του διπλασιάζει την εμφάνιση καρδιαγγειακού νοσήματος.
Η παχυσαρκία, δυστυχώς, επίσης αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης σε πάνω από 18 διαφορετικά είδη καρκίνου, σύμφωνα τον WCRF, ανάμεσά τους ο καρκίνος του μαστού και του παχέος εντέρου, του προστάτη και διάφοροι αιματολογικοί καρκίνοι.
Επιπρόσθετα, οι λιπώδεις ασθένειες του ήπατος αναπτύσσονται όταν συσσωρεύεται λίπος στο συκώτι, όπως στην παχυσαρκία, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή ηπατική βλάβη, κίρρωση ή ακόμα και ηπατική ανεπάρκεια. Σε αυτές τις ασθένειες περιλαμβάνονται η μη αλκοολική λιπώδη νόσος του ήπατος και η στεατοηπατίτιδα, ενώ η παχυσαρκία αυξάνει κατά 2 με 3 φορές την πιθανότητα επηρεασμένων ηπατικών ενζύμων.
Από τα αναπνευστικά προβλήματα, η παχυσαρκία είναι κοινή αιτία υπνικής άπνοιας στους ενήλικες, αφού υπάρχει το επιπλέον λίπος αποθηκευμένο γύρω από το λαιμό, καθιστώντας τον αεραγωγό μικρότερο.
Ταυτόχρονα, παρατηρείται μία επιδείνωση (U-shape) στη σχέση ανάμεσα στον ΔΜΣ και τον βήχα, τον συριγμό, τη δύσπνοια, αλλά και αύξηση εμφάνισης χρόνιας αναπνευστικής πνευμονοπάθειας.
Το υπερβολικό βάρος αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης οστεοαρθρίτιδας μέσω φλεγμονωδών διεργασιών και ασκώντας επιπλέον πίεση στις αρθρώσεις και τους χόνδρους, ενώ επιβαρύνεται και η ουρική αρθρίτιδα.
Επιπρόσθετα, η ύπαρξη πλεονάζοντος κοιλιακού λίπους αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης χολόλιθων, χολοκυστίτιδας και παγκρεατίτιδας. Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και υψηλής αρτηριακής πίεσης, που είναι οι πιο κοινές αιτίες χρόνιας νεφρικής νόσου.
Επίσης, αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως διαβήτη κύησης ή προεκλαμψία, ενώ σχετίζεται με μειωμένη γονιμότητα και στα δύο φύλα και κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων σεξουαλικής λειτουργίας.
Η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάζει επίσης την ψυχική υγεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιου στρες, προβλημάτων εικόνας σώματος, χαμηλής αυτοεκτίμησης, κατάθλιψης, διατροφικών διαταραχών, αλλά και μεροληπτικής αντιμετώπισής τους.
Ποια είναι τα δεδομένα στη χώρα μας και οι γενικότερες οικονομικές επιπτώσεις;
Σύμφωνα με τα δεδομένα της World Obesity Federation (Global Health Observatory), που υπάρχουν συγκριτικά διακρατικά στοιχεία, φαίνεται ότι στη χώρα μας ο επιπολασμός της υπερβαρότητας μαζί με την παχυσαρκία στους άντρες ξεπερνά το 65% και γύρω στο 50% στις γυναίκες.
Η Ελλάδα βρίσκεται πάνω από τον μέσο όρο της Ευρώπης και στα 2 φύλα, τόσο στην υπερβαρότητα όσο και στην παχυσαρκία, ενώ την ξεπερνούν κάποιες ανατολικές Ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικά στους άντρες βρισκόμαστε παγκοσμίως στην 43η θέση με παχυσαρκία στο 30% των αντρών, ενώ και για τα 2 φύλα βρισκόμαστε στην 71η θέση σε σύνολο 200 χωρών.
Όσον αφορά στα παιδιά, βρισκόμαστε παγκοσμίως στην 82η θέση, με την Ουγγαρία, την Κύπρο, τη Φιλανδία, τη Μάλτα και την Βουλγαρία να σημειώνουν μεγαλύτερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας, συγκριτικά με μας. Περίπου το 35% των αγοριών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, με τα κορίτσια να προσεγγίζουν το 20%.
«Είναι άξιο να σημειωθεί ότι στη χώρα μας, κατά την τελευταία εικοσαετία (2000-2020), δεν αυξήθηκαν τόσο τα άτομα που βρίσκονται στην συνολική κατηγορία υπερβαρότητας- παχυσαρκίας, αλλά υπήρξε μεγάλη αύξηση των υπέρβαρων που έγιναν πλέον παχύσαρκοι. Και στη χώρα μας, παράγοντες όπως διαμονή σε αγροτικές περιοχές, χαμηλή εκπαίδευση και ελλιπή σωματική δραστηριότητα δρουν επιβαρυντικά στην εμφάνιση παχυσαρκίας», αναφέρει η κ. Ψαλτοπούλου.
Το συνολικό κόστος της παχυσαρκίας φαίνεται να κυμαίνεται από 0.05% μέχρι 2.24% του ΑΕΠ μίας χώρας. Στη χώρα μας το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 2,08%, σύμφωνα με το BMJ. Κατά την World Obesity Federation, η συνολική οικονομική επίπτωση της παχυσαρκίας θα ξεπεράσει τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2035.
Πώς αντιμετωπίζεται η παχυσαρκία;
H παχυσαρκία αποτελεί σοβαρή πρόκληση για την υγεία τόσο για τα άτομα όσο και για τις κοινωνίες. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει δράσεις διεπιστημονικής προσέγγισης στα σχολεία και τα κυλικεία, τους γονείς με την επιμόρφωση και τη συμμετοχή τους, τις τοπικές κοινωνίες αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα με δράσεις υιοθέτησης υγιεινής τροφής ( όπως μεσογειακής διατροφής) και τακτικής σωματικής δραστηριότητας, μεταξύ άλλων, αναφέρει η κ. Ψαλτοπούλου.
Παράλληλα, προσθέτει, είναι σημαντική η εξατομικευμένη αντιμετώπιση, που περιλαμβάνει τη συντηρητική προσέγγιση με ενημέρωση και ενθάρρυνση υιοθέτησης υγιεινού καθημερινού προγράμματος διατροφής και άσκησης, η φαρμακοθεραπεία και η βαριατρικη χειρουργική αντιμετώπιση (κυρίως στην περίπτωση της νοσογόνου παχυσαρκίας).
«Η φαρμακοθεραπεία στις μέρες μας έχει φέρει διατηρήσιμα και εντυπωσιακά αποτελέσματα όσον αφορά τόσο στην αποτελεσματικότητα απώλειας και διατήρησης του σωματικού βάρους, όσο και στην ασφάλεια χρήσης τους. Σε μεγάλη δημοσίευση στο Lancet, μόλις τον Ιανουάριο του 2025, συμπεριλήφθηκαν συνολικά 154 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές. Η τιρζεπατίδη είχε τη μεγαλύτερη επίδραση στην απώλεια βάρους, ακολουθούμενη από τη σεμαγλουτίδη. Η τιρζεπατίδη είχε την ισχυρότερη αντιυπερτασική δράση τόσο στη συστολική όσο και στη διαστολική αρτηριακή πίεση και μειωμένες τιμές τριγλυκεριδίων, γλυκόζης νηστείας, ινσουλίνης και επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. Η σεμαγλουτίδη και η λιραγλουτίδη μείωσαν τον κίνδυνο μειζόνων ανεπιθύμητων καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Ωστόσο, και τα τρία φάρμακα συσχετίστηκαν με δυσμενείς γαστρεντερικές επιδράσεις. Η ναλτρεξόνη/βουπροπιόνη αύξησε τον κίνδυνο αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Η τοπιραμάτη αύξησε τον κίνδυνο κατάθλιψης και η φαιντερμίνη/τοπιραμάτη προκάλεσε ανησυχίες σχετικά με το άγχος. Καμία από τις ανωτέρω φαρμακευτικές αγωγές δεν αύξησε τον κίνδυνο σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών, δείχνοντας ότι πλέον οι γιατροί παγκοσμίως έχουν στη φαρέτρα τους σημαντικές δυνατότητες για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας», καταλήγει η κ. Ψαλτοπούλου.
Διαβάστε επίσης:
«Καλή» χοληστερόλη (HDL): 6 οδηγίες καρδιολόγων για την αυξήσετε
Τι λένε οι διατροφολόγοι για τα ψάρια σε κονσέρβα – Οι 6 κίνδυνοι
