Λυδίας Μαργαρώνη, «Το αίνιγμα του Ισίδωρου Ντυκάς», εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα 2024
Το Παρίσι του Μεσοπολέμου και ο δρόμος προς τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο
Το νέο βιβλίο της Λυδίας Μαργαρώνη για «Το αίνιγμα του Ισίδωρου Ντυκάς» – που είναι ο Γάλλος ποιητής Λωτρεαμόν – προσθέτει μια ενιαία ιστορία στο έργο της συγγραφέως και ταυτόχρονα στοχεύει στο να δείξει πώς ήταν η ζωή «εκείνα τα χρόνια».
- Advertisement -
Δεν μπορεί να δείξει τη φωτογραφική απεικόνιση ενός αινίγματος – μια αφηρημένη έννοια είναι εδώ, έτοιμη να κατασπαράξει κάθε χειροπιαστή προσέγγιση –, αλλά το πετυχαίνει κάνοντας μια ευρεία και πολύχρονη αναφορά: το πετυχαίνει με την επιμελημένη θέση σε όρους παραγωγής, κατανάλωσης, μέθης, συσχέτισης με διεγερτικές ουσίες, με έρωτα, τραγούδι, με ποίηση, με αμφίδρομη συμπεριφορά απέναντι σε μικρούς και μεγάλους, με αγωγή.
Σε πολλές περιστάσεις η αναφορά αυτή θυμίζει προ-προηγούμενο αιώνα, παραπέμποντας σε έναν τρόπο ζωής προηλεκτρονικό, βασισμένο σε τέχνες ή τεχνικές χειροποίητες και προσωπικές. Στο τέλος όμως είναι υποχρεωμένη να προσγειωθεί εξ αιτίας της τραγικότητας των γεγονότων – ο πόλεμος πάντων πατήρ…
Το έργο της Μαργαρώνη ξεκινά και τελειώνει με την αφήγηση μιας ανάκρισης, που είναι στην αρχή σκληρή, αλλά προοδευτικά μετατρέπεται σε έρευνα – κατά τη δήλωση του ίδιου του ανακριτή. Και πιο πέρα, η ανάκριση προοδευτικά εξανθρωπίζεται και περνάει σε μια γλυκιά σχέση, σχεδόν αγαπητική, ανάμεσα στον ανακριτή και την ανακρινόμενη.
Τα εκφραστικά της μέσα είναι έξοχα – περί αυτού δεν χωράει καμιά αμφιβολία –, είναι όμως τέτοια ώστε να σε κάνουν να σκέπτεσαι. Και από κοντά έρχεται η κατάδυση σε περιοχές του εαυτού, η ανάλυση χαρακτήρων, το αντιπολεμικό μένος της. Ένας αδελφός που αποφασίζει να πολεμήσει για λογαριασμό των Γάλλων είναι τίποτε, μέσα σε μια ατέλειωτη σειρά θυσιών και κινδύνων που παίρνουν αυτή τη σκυθρωπή μορφή του «Μεγάλου Πολέμου» – όπως έλεγαν τον πόλεμο που ξέσπασε πριν να εφευρεθεί ο αριθμητικός όρος για τον επόμενο, μαζικό πόλεμο… Τελικά ο αδελφός επιστρέφει, αλλόκοτος έως παράξενος, με μια γαλλική στρατιωτική ταυτότητα που έχει την πράσινη σφραγίδα του αναπήρου πολέμου…
Όμως τον «Μεγάλο Πόλεμο» επακολουθούν χρόνια γελαστά, «ήταν μια χρυσή εποχή της τέχνης» – λέει η Μαργαρώνη –, επακολουθεί η εκτόξευση του σουρεαλισμού και του ντανταϊσμού.
Έρχεται ο Μαν Ρέι να ταράξει ακόμη περισσότερο τα πράγματα, επακολουθεί η γνωριμία της ηρωίδας με ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, με ανθρώπους που ζουν την εκκεντρική ζωή τους διασκεδάζοντας, που δοκιμάζουν ουσίες πίσω από τους καπνούς των παριζιάνικων μπιστρό, που δοκιμάζουν ακόμη και τις αμφεταμίνες σε ένα κυνηγητό του ονείρου, που έχουν να θυμούνται μια υπόσχεση που έδωσαν κάποτε στον αδελφό τους – να χορέψουν a’ Paris – όταν δεν τους πτοούσε ο φιλογερμανικός τρόπος κάποιων Ελβετών και η προσδοκία τους για μια «Μεγάλη Γερμανία».
● Έρχεται μια κατάσταση που θυμίζει από μακριά τον Γούντι Άλεν στο «Μεσάνυχτα στο Παρίσι», καθώς αναπολεί κάποια βραδινά, με συναντήσεις με εκπροσώπους της παγκόσμιας κουλτούρας.
● Έρχονται οι τριμελείς και πολυμελείς σχέσεις, σε μια κοινωνία που είναι κάθε άλλο παρά χορτασμένη από έρωτα.
● Έρχονται στο Παρίσι ο Φιτζέραλντ, ο Χεμινγουέι και πολλοί καλλιτέχνες που «έγιναν σνομπ επαναστάτες της τέχνης και συνέχιζαν να εκτινάσσονται όλο και πιο μακριά, στριμωγμένοι από τον πανικό μην τυχόν γίνουν πλήρως κατανοητοί από το κατεστημένο φιλότεχνο κοινό» – κατά τα λεγόμενα της Μαργαρώνη.
Από τον «Μεγάλο Πόλεμο» στον Δεύτερο
Τελικά όμως η κατάσταση αυτή αποδεικνύεται λιγόζωη κι απομένουν οι προετοιμασίες για νέο πόλεμο, καθώς νέα σύννεφα αθροίζονται δίπλα στα παλιά. Βγαίνουν στην επιφάνεια τα νέα πάθη, οι θλιβερές εκατόμβες εναντίον των αντιφρονούντων και των Εβραίων, τα βιβλία που πετιούνται στους δρόμους, η κηρυγμένη ως παρακμιακή τέχνη και από κοντά η «μεγάλη Γερμανία», που εξακολουθεί να ζει.
Δεν απομένει παρά ένα τολμηρό τέχνασμα, κι αυτό είναι η λαθραία εξαγωγή χρυσού με προορισμό την Ισπανία από μια κομπανία τολμηρή, που περιλαμβάνει ένα πέρασμα από τις Άλπεις, το οποίο προτείνεται μόνο για τολμηρούς κτηνοτρόφους. Το τέχνασμα θα γίνει σε ημι-γνώση της διμελούς οικογένειας των κυρ-Γιάκομπ και της κυρίας Γκερτ, Εβραίων χωρίς παιδιά, που ζουν συσσωρεύοντας άχρηστα γι’ αυτούς πλούτη, σε μια κοινωνία γεμάτη απαγορεύσεις – κάποτε ο γάμος Ελβετού με άτομο εβραϊκής καταγωγής τιμωρούσε την προίκα με ένα ποσό χρημάτων υπέρ του κράτους!
Και τώρα, η υπέργηρη κυρία Ζιμουλέν, μεγάλο αστέρι στον χώρο της ποίησης, περιγράφει όσο γίνεται πιο πιστά την περιπέτειά της: μια περιπέτεια που ξεκινάει από την εποχή που ήταν κοριτσάκι και φθάνει έως μια ορειβατική εμπειρία. Οι Ζιμουλέν, παρά το γεγονός ότι είναι καλοί κτηνοτρόφοι – ορειβάτες, πεθαίνουν σε μια απόπειρα να περάσουν προς την κοιλάδα του Βαλές και τα πτώματά τους, που ανακαλύπτονται μαζί με το χρυσάφι, δίνουν την αφορμή ποινικής δίωξης της νεαρής κάποτε και ήδη εσχατόγηρης κυρίας…
Η Μαργαρώνη γεμίζει τις περιγραφές των επεισοδίων και τη συμπεριφορά των ηρώων σε τέτοιο βαθμό, ώστε αποκλείεται να αισθανθείς την πλήξη των «καθώς πρέπει» μυθιστορημάτων. Το μόνο που αφήνει ανεξήγητο είναι η εμμονή στον κόμη του σουρεαλισμού, τον επονομαζόμενο Λωτρεαμόν, που παράγει ένα έργο ασυνήθιστο πλην έκκεντρο. Παρ’ όλα αυτά το βιβλίο της Μαργαρώνη είναι πλούσιο, εκκωφαντικό από την άποψη της ανάδειξης ενός λογοτεχνικού κλίματος, απέραντα ελκυστικό όσον αφορά τις λεπτομέρειές του, περιπετειώδες και τρυφερό.
ΥΓ.: Ένα μυθιστόρημα που περιέχει και… βιβλιογραφία είναι μάλλον ασυνήθιστο στα ελληνικά εκδοτικά χρονικά. Εν τούτοις η βιβλιογραφία «δένει» με την υπόθεση και σε γενικές γραμμές δικαιώνεται…
Διαβάστε επίσης:
Το ντοκιμαντέρ «Making Manson» αποκαλύπτει νέα ηχητικά με τον «εγκέφαλο» της δολοφονικής αίρεσης
ΠΟΝΤΙΚΙ ART | topontiki.gr