Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία της με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα επτά βασικών πολιτικών προτεραιοτήτων.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει το Politico, μεταξύ άλλων, οι διεθνείς εξελίξεις, κυρίως η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, άλλαξαν τις ισορροπίες, επιταχύνοντας την αμυντική στρατηγική της ΕΕ και δημιουργώντας νέες πιέσεις σε τομείς όπως το εμπόριο και η οικονομική ανταγωνιστικότητα.
Πόσες από τις προτεραιότητες και δεσμεύσεις της πέτυχαν το στόχο τους όμως και σε ποιο βαθμό;
Το Politico δίνει τη δική του «βαθμολογία»:
1. Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία (Clean Industrial Deal)
Τι είπε η φον ντερ Λάιεν:
«Είναι εξίσου επείγον να αποανθρακοποιήσουμε και να εκβιομηχανίσουμε την οικονομία μας ταυτόχρονα», έγραψε η φον ντερ Λάιεν στο μανιφέστο της δεύτερης θητείας της.
Η λύση που πρότεινε: Μια «Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία» που θα αναζωογονήσει τις δοκιμαζόμενες και βαριά ρυπογόνες βιομηχανίες της ΕΕ — όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο — μειώνοντας παράλληλα το ανθρακικό τους αποτύπωμα. Επιπλέον, η συμφωνία στοχεύει στην ενίσχυση των κατασκευαστών νέων, φιλικών προς το κλίμα τεχνολογιών, όπως οι ηλεκτρικές αντλίες θερμότητας.
Πέτυχε τον στόχο της;
Η Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία παρουσιάστηκε στις 26 Φεβρουαρίου (Ημέρα 88 της θητείας της) και ανταποκρίθηκε σε πολλές από τις απαιτήσεις της βιομηχανίας.
Η στρατηγική περιλαμβάνει μέτρα για:
Μείωση των τιμών ενέργειας.
Εξασφάλιση πρόσβασης σε πρώτες ύλες.
Δημιουργία ζήτησης για προϊόντα χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ωστόσο, η συμφωνία παρουσιάζει αδυναμίες στον τομέα της χρηματοδότησης. Το νέο ταμείο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων βασίζεται κυρίως σε υπάρχοντα ή ήδη δεσμευμένα κονδύλια και στηρίζεται στην εθελοντική χρηματοδότηση από τις κυβερνήσεις, γεγονός που δημιουργεί αβεβαιότητα για την επάρκεια των πόρων.
Επιπλέον, ενώ η Επιτροπή ήταν πρόθυμη να χαλαρώσει ορισμένους πράσινους κανονισμούς, ο κλιματικός στόχος του 2040 — τον οποίο περιβαλλοντικές ομάδες, εταιρείες καθαρής τεχνολογίας και χώρες της ΕΕ όπως η Δανία ήθελαν να ενσωματωθεί στη Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία — δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της ΕΕ;
Η Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία θα εφαρμοστεί σταδιακά τα επόμενα χρόνια, μέσω περισσότερων από 20 νομοθετικών προτάσεων, νομικών μεταρρυθμίσεων και εξειδικευμένων σχεδίων δράσης για διάφορους τομείς.
Τα βασικά ορόσημα για το 2025 περιλαμβάνουν:
Καλοκαίρι: Αναθεώρηση του πλαισίου κρατικών ενισχύσεων, ώστε να υλοποιηθούν επενδυτικές και ενεργειακές υποσχέσεις.
Τέλος 2025:Νόμος για την Επιτάχυνση της Βιομηχανικής Απανθρακοποίησης (Industrial Decarbonization Accelerator Act), που θα καθιερώσει σήμανση για προϊόντα χαμηλών εκπομπών άνθρακα και θα εισαγάγει πράσινες απαιτήσεις στις δημόσιες δαπάνες.
Δημοσίευση του κλιματικού στόχου για το 2040, που αναμένεται σύντομα.
2. Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για την Κυβερνοασφάλεια Νοσοκομείων και Παρόχων Υγείας
Τι είπε η φον ντερ Λάιεν:
Η Ευρώπη «πρέπει να κάνει περισσότερα» για να προστατεύσει το σύστημα υγείας της από την ολοένα αυξανόμενη καταιγίδα κυβερνοεπιθέσεων, οι οποίες μπορούν να θέσουν εκτός λειτουργίας κρίσιμα συστήματα ή να αποκλείσουν γιατρούς και νοσηλευτές από ευαίσθητα δεδομένα ασθενών, μέχρι οι εγκληματίες να λάβουν λύτρα.
Η απάντηση της ΕΕ;
Ενισχυμένη τεχνική υποστήριξη.
Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για κυβερνοεπιθέσεις.
Ομάδες ταχείας αντίδρασης για την αντιμετώπιση απειλών.
Πέτυχε τον στόχο της;
Εν μέρει. Η ΕΕ δημοσίευσε το σχέδιο στις 15 Ιανουαρίου (Ημέρα 46η της θητείας της), το οποίο έτυχε θετικής υποδοχής. Ωστόσο, υπήρχε ένα σημαντικό ζήτημα: η χρηματοδότηση.
Το σχέδιο δεν παρείχε σαφείς λεπτομέρειες σχετικά με το πού θα βρεθούν οι οικονομικοί πόροι για την υλοποίησή του, παρά το γεγονός ότι το οικονομικό ζήτημα είναι «το πιο κρίσιμο πρόβλημα», σύμφωνα με τον Tomislav Sokol, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (EPP).
Η Digitaleurope, μια εμπορική ένωση του κλάδου, χαρακτήρισε το σχέδιο «ένα καλό πρώτο βήμα», αλλά εξέφρασε επίσης ανησυχίες σχετικά με την έλλειψη σαφήνειας στη χρηματοδότηση.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της ΕΕ;
Τεχνικό επίπεδο: Η Επιτροπή θα διεξάγει διαβουλεύσεις σχετικά με το σχέδιο, με διάφορες προθεσμίες καθ’ όλη τη διάρκεια του τρέχοντος και του επόμενου έτους.
Πολιτικό επίπεδο:Η χρηματοδότηση είναι πλέον στα χέρια των κρατών-μελών, όπως δήλωσε ο Επίτροπος Υγείας, Olivér Várhelyi, κατά την παρουσίαση του σχεδίου.
«Κατανοώ ότι αυτό είναι ένα γενικευμένο πρόβλημα σε όλη την Ευρώπη, ότι δεν διατίθενται αρκετοί πόροι για την προστασία των δεδομένων. Με την πρόταση αυτή, όμως, υπογραμμίζουμε ότι θα πρέπει να διατεθούν», ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Η επιτυχία του σχεδίου θα εξαρτηθεί φυσικά από την υποστήριξη των κρατών-μελών της ΕΕ», δήλωσε ο Wim Hafkamp, διευθυντής της Z-Cert, της ολλανδικής ομάδας αντιμετώπισης κυβερνο-επειγόντων περιστατικών στον τομέα της υγείας.
3. Πρωτοβουλία για “Εργοστάσια Τεχνητής Νοημοσύνης” (AI Factories Initiative)
Τι είπε η φον ντερ Λάιεν:
Η φον ντερ Λάιεν δεσμεύτηκε να διασφαλίσει ότι οι ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις θα έχουν πρόσβαση στην απαραίτητη υπολογιστική ισχύ για να ανταγωνιστούν στον ταχύτατα εξελισσόμενο παγκόσμιο αγώνα της τεχνητής νοημοσύνης (AI).
Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργίαμεγάλων υπερυπολογιστών AI, γνωστών και ως “εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης” (AI factories).
Σήμερα, πολλές ευρωπαϊκές startups εξαρτώνται από υπολογιστική ισχύ των ΗΠΑ. Η πρωτοβουλία αυτή μπορεί επίσης να ερμηνευθεί ως μια προσπάθεια τεχνολογικής κυριαρχίας της Ευρώπης, μειώνοντας την εξάρτησή της από τρίτες χώρες.
Πέτυχε τον στόχο της;
Εν μέρει.
Στις 11 Δεκεμβρίου (Ημέρα 11η της θητείας της), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα συμβάλει κατά το ήμισυ στη σχεδιαζόμενη επένδυση ύψους €1,5 δισ. για την ανάπτυξη επτά κέντρων AI στην Ευρώπη.
Ωστόσο, η επιτυχία ήταν βραχύβια: Τον Ιανουάριο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοίνωσε πρόγραμμα ύψους $500 δισ. για AI hardware, θέτοντας πολύ υψηλότερα τον πήχη της παγκόσμιας επένδυσης.
Η Επιτροπή αντέδρασε άμεσα: Στις 10 Φεβρουαρίου, στη Σύνοδο Κορυφής για την Τεχνητή Νοημοσύνη στο Παρίσι (AI Action Summit), η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε ένα νέο σχέδιο κινητοποίησης €200 δισ. για AI hardware.
Το σχέδιο περιλαμβάνει:
Ταμείο €20 δισ. για την κατασκευή τεσσάρων AI γιγα-εργοστασίων (gigafactories), τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την εκπαίδευση των πιο προηγμένων μοντέλων AI.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της ΕΕ;
Η Επιτροπή ετοιμάζεται να εγκρίνει χρηματοδότηση για πέντε ακόμη εργοστάσια AI τον Μάρτιο.
Η πορεία προς τα γιγα-εργοστάσια είναι πιο αβέβαιη:
Δεν υπάρχει ξεκάθαρη κατανομή της χρηματοδότησης.
Δεν είναι σαφές πόσο από το ποσό των €200 δισ. θα προέλθει από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και πόσο από εθνικές επενδύσεις ή ιδιωτικούς φορείς.
4. Λευκή Βίβλος για την Άμυνα (White Paper on Defense)
Τι είπε η φον ντερ Λάιεν:
Στις πολιτικές της κατευθυντήριες γραμμές, η πρόεδρος της Επιτροπής δήλωσε ότι θα παρουσιάσει μια Λευκή Βίβλο για το Μέλλον της Ευρωπαϊκής Άμυνας με σκοπό να εντοπίσει τις επενδυτικές ανάγκες στον τομέα της άμυνας.
Τους τελευταίους μήνες, η Επιτροπή ξεκαθάρισε ότι το έγγραφο θα περιλαμβάνει επιλογές χρηματοδότησης για να βοηθήσει την ΕΕ να ενισχύσει δραστικά τις αμυντικές της δαπάνες.
Πέτυχε τον στόχο της;
Ναι και όχι.
Τεχνικά, η φον ντερ Λάιεν δεν έχει ακόμη παρουσιάσει τη Λευκή Βίβλο, η οποία έχει προγραμματιστεί να δημοσιευθεί στις 19 Μαρτίου (Ημέρα 109 της θητείας της).
Ωστόσο, στις 4 Μαρτίου (Ημέρα 91), παρουσίασε ένα σχέδιο δανείων ύψους έως €150 δισ. προς τις κυβερνήσεις, προκειμένου να αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες.
Τα χρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για:
Πυροβολικό, πυραύλους και πυρομαχικά
Drones και αντι-drone συστήματα
Εξοπλισμό για την Ουκρανία
Επιπλέον, η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι θα ενεργοποιήσει τη ρήτρα διαφυγής της ΕΕ, έναν μηχανισμό που επιτρέπει στις χώρες να εξαιρούν τις αμυντικές δαπάνες από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, αποτρέποντας έτσι την τιμωρία των κρατών που αυξάνουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες.
Το σχέδιό της εγκρίθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ στις 6 Μαρτίου.
5. Όραμα για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα (Vision for Agriculture and Food)
Τι είπε η φον ντερ Λάιεν:
Η φον ντερ Λάιεν δεσμεύτηκε να παρουσιάσει ένα Όραμα για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα, βασισμένο σε μια στρογγυλή τράπεζα για τη γεωργική πολιτική που πραγματοποιήθηκε κατά το πρώτο εξάμηνο του περασμένου έτους.
«Πρέπει να ξεπεράσουμε τις αντιφάσεις… γι’ αυτό ξεκίνησε ο στρατηγικός διάλογος για το μέλλον της γεωργίας», δήλωσε στους νομοθέτες τον Ιούλιο. «Υποσχέθηκα να ακούσω προσεκτικά και να αντλήσω σημαντικά διδάγματα.»
Πέτυχε τον στόχο της;
Εν μέρει.
Στις 19 Φεβρουαρίου (Ημέρα 81η της θητείας της), ο Επίτροπος Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν παρουσίασε ένα όραμα που δεν εντυπωσίασε. Προσπάθησε να ικανοποιήσει όλες τις πλευρές, προτείνοντας:
Βελτίωση των συνθηκών για τους αγρότες.
Δικαιότερες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Επανεξέταση των πολιτικών βιωσιμότητας.
Ωστόσο, για πολλούς, το μεγάλο αυτό σχέδιο — το οποίο προορίζεται να αντικαταστήσει τη στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» (Farm to Fork Strategy) — μοιάζει περισσότερο με μια ατζέντα φιλική προς τους αγρότες, γεμάτη υποσχέσεις αλλά με περιορισμένη χρηματοδότηση.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της ΕΕ;
Απρίλιος 2025: Η Επιτροπή προχωρά στο πρώτο μέρος του σχεδίου, μειώνοντας τη γραφειοκρατία στον γεωργικό προϋπολογισμό των €300 δισ. και διευκολύνοντας την πρόσβαση των αγροτών στα κεφάλαια αυτά.
Μέχρι το τέλος του 2025, ο Χάνσεν στοχεύει στην κατάργηση επιπλέον κανονισμών που επηρεάζουν τους αγρότες, πέρα από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), όπως οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί και οι πολιτικές ασφάλειας τροφίμων.
6. Διάλογοι Πολιτικής για τη Νεολαία (Youth Policy Dialogues)
Τι είπε η φον ντερ Λάιεν:
Στις πολιτικές της κατευθυντήριες γραμμές, η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι οι νέοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους και να διαμορφώνουν το μέλλον τους.
Επιπλέον, ανέφερε ότι επιθυμεί οι επίτροποί της να δώσουν το παράδειγμα και να συμμετάσχουν σε “διαλόγους πολιτικής για τη νεολαία” εντός των πρώτων 100 ημερών της θητείας τους.
Πέτυχε τον στόχο της;
Ναι, αν και οριακά.
Δεκαέξι από τους 28 επιτρόπους πραγματοποίησαν τους διαλόγους πολιτικής για τη νεολαία την εβδομάδα πριν από την προθεσμία (Ημέρες 93-97).
Τρεις επίτροποι προγραμματίζουν τους διαλόγους τους για τις 10 Μαρτίου (Ημέρα 100):
Ο επίτροπος ΔικαιοσύνηςMichael McGrath
Η επικεφαλής τεχνολογικής κυριαρχίαςHenna Virkkunen
Η υπεύθυνη καινοτομίαςEkaterina Zaharieva
Η συμμόρφωση με τις προθεσμίες ήταν ένα στοιχείο που φάνηκε να εκτιμούν οι νέοι.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της ΕΕ;
Οι διάλογοι πολιτικής για τη νεολαία προορίζονται να καταστούν ετήσια διαδικασία, κατά την οποία οι επίτροποι θα συνομιλούν με νέους μία φορά τον χρόνο.
Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι κατά πόσο – ή εάν – αυτές οι συζητήσεις θα επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις της Επιτροπής.
Ο Επίτροπος Νεολαίας Glenn Micallef, δήλωσε στο POLITICO ότι η εμπειρία των αθλημάτων για άτομα με αναπηρία είναι «μια εντελώς νέα διάσταση» σε σχέση με το απλό διάβασμα για τον συμπεριληπτικό αθλητισμό.
7. Αναθεώρηση της πολιτικής διεύρυνσης (Enlargement Policy Review)
Τι είπε η φον ντερ Λάιεν:
Παρουσιάζοντας τις προτεραιότητές της πριν από μερικούς μήνες, η φον ντερ Λάιεν επικεντρώθηκε στη διεύρυνση της ΕΕ, δηλαδή στην επέκταση της ΕΕ με νέα μέλη, καθώς και στην ανάγκη τροποποίησης των κανόνων της Ένωσης για να δημιουργηθεί χώρος για αυτά τα νέα μέλη.
Tόσο το Παρίσι όσο και το Βερολίνο έχουν υποστηρίξει ότι εάν η ΕΕ επεκταθεί σε 30 ή 35 μέλη, θα πρέπει να αλλάξουν οι κανόνες για τις γεωργικές επιδοτήσεις ώστε να διασφαλιστεί ότι τα υφιστάμενα μέλη δεν θα ζημιωθούν.
Αυτό οδήγησε την φον ντερ Λάιεν να ζητήσει μια σε βάθος “αναθεώρηση πολιτικής” που θα εξετάσει όλες τις πτυχές της διεύρυνσης.
Σε μια πρώτη γεύση αυτής της περίπλοκης διαδικασίας — που ενδέχεται να περιλαμβάνει αλλαγές στις βασικές συνθήκες της ΕΕ — δημοσιεύθηκε ένα προπαρασκευαστικό έγγραφο 22 σελίδων τον Ιούλιο.
Πέτυχε τον στόχο της;
Εφόσον το έγγραφο θα δημοσιευθεί, ναι.
Αυτό είναι μέρος της διαδικασίας που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ωστόσο, η σημερινή ακραία γεωπολιτική κατάσταση ενδέχεται να εκτροχιάσει τη φυσιολογική γραφειοκρατική πορεία της ΕΕ, καθυστερώντας ή περιπλέκοντας τη διαδικασία διεύρυνσης.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της ΕΕ;
Η φον ντερ Λάιεν έχει ήδη δηλώσει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί στην ΕΕ έως το 2030, ή ακόμα και νωρίτερα.
Η Επίτροπος Διεύρυνσης, Μάρτα Κος, έχει προτείνει την ταχύτερη πρόσβαση της Ουκρανίας σε τμήματα της Ενιαίας Αγοράς της ΕΕ, ως μέρος μιας επιταχυμένης διαδικασίας ένταξης.
“Εργαζόμαστε επίσης πάνω σε σχέδια για την επιτάχυνση της ενσωμάτωσης της Ουκρανίας σε περισσότερους τομείς της Ενιαίας Αγοράς — προκειμένου να προσελκύσουμε περισσότερες επενδύσεις, να ενισχύσουμε τις πανευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας και να δημιουργήσουμε νέες ευκαιρίες τόσο για τις ουκρανικές όσο και για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις”, δήλωσε η Κος την περασμένη εβδομάδα.
Φυσικά, όλα αυτά συνέβησαν πριν από τη δημοσίευση της αναθεώρησης πολιτικής.
