Μετά την πτώση του Άσαντ, στην κατακερματισμένη Συρία έχει διαμορφωθεί ένα πολυμέτωπο συγκρουσιακό περιβάλλον, το οποίο δεν «υπόσχεται» μόνο τη συνέχιση του εμφυλίου και την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας, αλλά και την επέκταση της σύγκρουσης σε περιφερειακό επίπεδο.
Επιρροή και στρατηγικοί στόχοι της Άγκυρας
Αναμφισβήτητα, στην παρούσα φάση η Τουρκία συνιστά τον κρατικό δρώντα με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Συρία, καθότι η ήττα και η αποδόμηση των ενόπλων δυνάμεων του αλαουιτικού καθεστώτος επέφεραν σοβαρό πλήγμα στους στρατηγικούς εταίρους – προστάτες του Άσαντ (Ρωσία και Ιράν).
Η Άγκυρα επηρεάζει τη χαρακτηρισμένη ως τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ (HTS), που ηγήθηκε της εκστρατείας για την ανατροπή του πρώην Σύρου Προέδρου και σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση. Μάλιστα, όπως αναφέρει πρόσφατη έκθεση του αμερικανικού Κογκρέσου, η HTS εξοπλίσθηκε με drones και έλαβε υλικοτεχνική υποστήριξη από την Τουρκία.
Ταυτόχρονα, υποστηρίζει και την οργάνωση – ομπρέλα του Συριακού Εθνικού Στρατού (SNA), που βοήθησε την Τουρκία να αποσπάσει και να διατηρήσει τον έλεγχο μεγάλου μέρους της βόρειας Συρίας από τις υπό κουρδική διοίκηση Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), οι οποίες υποστηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι στρατηγικοί στόχοι της Άγκυρας στη Συρία είναι τρεις:
● Πρώτον, η μη δημιουργία κουρδικής κρατικής οντότητας και η εξουδετέρωση των συρο-κουρδικών δυνάμεων της βορειοανατολικής Συρίας. Το επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, όταν στις 7 Ιανουαρίου δήλωσε ότι «η Τουρκία θα πραγματοποιήσει στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των Κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG) στη Συρία, εάν το YPG δεν διαλυθεί και δεν ενταχθεί στο νέο ολοκληρωμένο συριακό υπουργείο Άμυνας».
● Δεύτερον, η επιστροφή των Σύρων προσφύγων. Να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με τη Γενική Διεύθυνση Διαχείρισης Μετανάστευσης της Τουρκίας, στις 26 Δεκεμβρίου 2024, οι Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία ανέρχονταν σε 2.911.525, ενώ σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), μετά την πτώση του Άσαντ, περισσότεροι από 115.000 πρόσφυγες φέρεται να έχουν επιστρέψει στη Συρία από χώρες όπως η Τουρκία, η Ιορδανία και ο Λίβανος.
● Τρίτον, η προσάρτηση εδαφών της βόρειας Συρίας και όχι μόνο.
Συγκρούσεις μεταξύ SDF και SNA
Η σύγκρουση του υποστηριζόμενου από την Τουρκία SNA κατά των SDF έχει προκαλέσει εντάσεις στις σχέσεις Άγκυρας – Ουάσιγκτον, καθότι οι υπό κουρδική διοίκηση SDF συνιστούν τον κύριο εταίρο των αμερικανικών δυνάμεων στη διεξαγωγή της αντιτρομοκρατικής επιχείρησης ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος.
Κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου 2024, ο SNA με τουρκική αεροπορική υποστήριξη κατέλαβε τις πόλεις Τελ Ριφάτ και Μανμπίζ της βόρειας Συρίας, οι οποίες ελέγχονταν από τις SDF. Την ίδια χρονική περίοδο, σημειώθηκε επιδείνωση της συγκρουσιακής κατάστασης μεταξύ του SNA και των SDF, καθώς και συσσώρευση σημαντικών τουρκικών δυνάμεων βόρεια του Κομπάνι, που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μελλοντική εισβολή μεγάλης κλίμακας.
Την τελευταία εβδομάδα, ο SNA και οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (ΤΕΔ) αύξησαν τις αεροπορικές επιδρομές και τους βομβαρδισμούς πυροβολικού κατά των SDF, ώστε να τις περιορίσουν ανατολικά του φράγματος Τισρίν και του Ευφράτη.
Νέα αμερικανική βάση στο Κομπάνι
Παρότι επίσημα το διαψεύδουν, οι αμερικανικές δυνάμεις οικοδομούν μια νέα στρατιωτική βάση στο Κομπάνι (συρο-τουρκικά σύνορα), προκειμένου να υποστηρίξουν τους Κούρδους συμμάχους τους. Τις τελευταίες ημέρες, εισήλθαν στην πόλη περισσότερα από 50 φορτηγά, προερχόμενα από το ιρακινό Κουρδιστάν, με στρατιωτική συνοδεία τεθωρακισμένων και ελικοπτέρων, μεταφέροντας οικοδομικά υλικά, δεξαμενές καυσίμων και εξοπλισμό για ανάπτυξη στρατιωτικής δύναμης.
Μη επιβεβαιωμένες προς το παρόν πληροφορίες αναφέρουν ότι στη βάση αναμένεται να φτάσει πρόσθετος προηγμένος στρατιωτικός εξοπλισμός, συμπεριλαμβανομένων τεθωρακισμένων οχημάτων, συστημάτων ραντάρ και συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας. Η εγγύτητα της βάσης στα συρο-τουρκικά σύνορα μπορεί να εκληφθεί ως προειδοποίηση προς την Άγκυρα. Ταυτόχρονα, αντανακλά τη στρατηγική των Αμερικανών – τουλάχιστον προς το παρόν – να διατηρήσουν σημαντική στρατιωτική παρουσία και να υποστηρίξουν τις συρο-κουρδικές δυνάμεις.
Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της HTS
Στις 2 και 3 Ιανουαρίου, οι δυνάμεις της HTS διεξήγαγαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην πόλη Χομς κατά πρώην μελών του καθεστώτος Άσαντ, που αρνήθηκαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους και να συμβιβαστούν με την προσωρινή κυβέρνηση. Ανάλογες επιχειρήσεις πραγματοποιήθηκαν και στο Αμπού Καμάλ (νοτιοανατολική Συρία) με μαχητές μιας πολιτοφυλακής που υποστηρίζεται από το Ιράν.
Το Ισλαμικό Φόρουμ των Αλαουιτών της Συρίας δημοσίευσε (3 Ιανουαρίου) μια δήλωση, μέσω της οποίας εκφράζει την υποστήριξή του στην προσωρινή συριακή κυβέρνηση, αλλά υποστήριξε ότι αν και έχει δηλώσει ότι επιδιώκει να σεβαστεί όλους τους Σύρους, μέχρι στιγμής δεν το έπραξε. Επιπρόσθετα, ανέφερε περιπτώσεις επιθέσεων και δολοφονιών με θρησκευτικά κίνητρα στη Χομς, τη Χάμα, τη Λαττάκεια, την Ταρτούς, τη Δαμασκό και την Νταράα. Ειδικά στην επαρχία Νταράα, οι δυνάμεις της Νότιας Αίθουσας Επιχειρήσεων (SOR) δεν έχουν ενταχθεί πλήρως στην HTS.
Τοπικές φατρίες συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός και παρέδωσαν τα βαρέα όπλα τους, αλλά όχι τον ατομικό τους οπλισμό. Επίσης, το Συριακό Κίνημα Αντίστασης (SRM), που πρωτοεμφανίσθηκε τον Δεκέμβριο του 2024, πραγματοποίησε την πρώτη του επίθεση (5 Ιανουαρίου) κατά της HTS στην περιοχή της Λαττάκειας.
Οι συνεχιζόμενες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της HTS ενάντια στις μειονότητες και τις αντιπολιτευτικές ομάδες φαίνεται να τροφοδοτεί σεχταριστικές εντάσεις, οι οποίες είναι πιθανό να κλιμακωθούν και να αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω τη Συρία.
Επιχειρήσεις των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων
Την πρωτοχρονιά, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) βομβάρδισαν μια στρατιωτική βάση του πρώην καθεστώτος στη δυτική Δαμασκό. Ταυτόχρονα, οι χερσαίες ισραηλινές δυνάμεις συνέχισαν να διεξάγουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη συριακή επαρχία Κουνέιτρα. Δύο ημέρες αργότερα πραγματοποίησαν αεροπορικές επιδρομές κατά στρατιωτικών εγκαταστάσεων και αποθηκών όπλων νοτιοανατολικά του Χαλεπίου, ενώ στις 5 Ιανουαρίου διεξήγαγαν αεροπορική επιδρομή με στόχο αποθήκες πυρομαχικών νότια της Δαμασκού.
Έπειτα από τέσσερις εβδομάδες η 810η Ορεινή Ταξιαρχία των IDF ολοκλήρωσε τη διεξαγωγή εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στη συριακή περιοχή του όρους Ερμών, όπου μεταξύ άλλων κατέστρεψε αντιαρματικά βλήματα, ρουκέτες, νάρκες, εκτοξευτές, αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς κ.λπ. Το όρος Ερμών συνιστά μια στρατηγικής σημασίας περιοχή στη νότια Συρία, καθότι παρέχει απρόσκοπτη επιτήρηση της νοτιοδυτικής Συρίας και του νοτιοανατολικού Λιβάνου.
Το 2024 το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (SOHR) κατέγραψε συνολικά 373 επιθέσεις των IDF στη Συρία, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 414 μάχιμοι και να καταστραφούν 1.032 στόχοι, συμπεριλαμβανομένων κτηρίων, αποθηκών όπλων και πυρομαχικών, αρχηγείων, κέντρων διοίκησης και οχημάτων. Αυτός είναι ο υψηλότερος ετήσιος απολογισμός ισραηλινών επιδρομών σε συριακό έδαφος.
Εν αναμονή της προεδρίας Τραμπ 2.0
Στις 30 Δεκεμβρίου μια αντιπροσωπεία των SDF συναντήθηκε στη Δαμασκό με τον αρχηγό της HTS Αλ Τζολάνι, χωρίς ωστόσο να προκύψει συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών. Εξάλλου, παραμένει ασαφές πόσο υψηλή προτεραιότητα είναι για τον Τζολάνι οι διαπραγματεύσεις με τις SDF, καθώς συνεχίζει να επισημοποιεί και να εμβαθύνει τις σχέσεις του με την Άγκυρα.
Την προηγούμενη εβδομάδα οι υπουργοί Εξωτερικών της Γαλλίας και της Γερμανίας συναντήθηκαν στη Δαμασκό με τον Αλ Τζολάνι, προκειμένου να εκφράσουν την υποστήριξή τους σε μια ειρηνική μετάβαση της εξουσίας και σε μια νέα Συρία, που θα περιλαμβάνει Σύρους όλων των εθνο-θρησκευτικών κοινοτήτων στην πολιτική της διαδικασία.
Από την πλευρά της η Εσθονή επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε. Κάγια Κάλλας δήλωσε ότι «η Ε.Ε. δεν θα άρει τις κυρώσεις στη Συρία έως ότου σχηματιστεί μια ενοποιημένη κυβέρνηση, που θα εγγυάται την προστασία των δικαιωμάτων για τις μειονότητες και τις γυναίκες». Να σημειώσουμε ότι προηγουμένως ο Τζολάνι είχε ζητήσει από τις χώρες της Δύσης να άρουν τις κυρώσεις κατά της Συρίας.
Πρόσφατα, ο Λευκός Οίκος επανέλαβε την πολιτική του βούληση για εξουδετέρωση του ISIS με την υποστήριξη των SDF και σε συντονισμό με τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Επιπρόσθετα, Αμερικανοί αξιωματούχοι (Κρις Βαν Χόλλεν του Δημοκρατικού Κόμματος και Λίντσεϊ Γράχαμ του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος) αναγνώρισαν τις ανησυχίες της Άγκυρας για τους ξένους μαχητές στη Συρία και την απειλή του PKK.
Ωστόσο οι Αμερικανοί γερουσιαστές έχουν προτείνει νομοθεσία κυρώσεων κατά της Τουρκίας, ενώ ταυτόχρονα την κάλεσαν να αποδεχθεί μια διαρκή κατάπαυση του πυρός και μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, όπου οι SDF θα εποπτεύονται από τις αμερικανικές δυνάμεις της Συρίας.
Στην παρούσα φάση η Άγκυρα αξιολογεί τις πιθανές επιλογές του νεοεκλεγμένου Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
● Θα συναινέσει στην επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας ή θα διατάξει την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων, οι οποίες πρόσφατα αυξήθηκαν σιωπηρά από 900 σε 2.000 στρατιώτες;
● Θα πειστεί από τον Ερντογάν ότι οι υποστηριζόμενες από την Άγκυρα ένοπλες σουνιτικές οργανώσεις, SNA και HTS, είναι ικανές να αναλάβουν τη φύλαξη των κρατουμένων τζιχαντιστών του ISIS στην ανατολική Συρία ή οι πρόσφατες πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επηρεάσει τη βούληση του Τραμπ εις βάρος της Άγκυρας;
* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής (geostrategical@yahoo.gr)
Διαβάστε επίσης:
Γαλλία για τις απειλές Τραμπ για την Γροιλανδία: «Η ΕΕ δεν θα ανεχτεί επιθέσεις στα σύνορά της»
ΚΟΣΜΟΣ | topontiki.gr