Σωτήρης Ριζάς
Το χρονικό της Κυπριακής Τραγωδίας
Εκδόσεις: Ψυχογιός
- Advertisement -
Σελ.: 160
Ο συγγραφέας ξεκινά τον πρόλογό του με μιαν ιδιαίτερα σημαντική επισήμανση, αναφέροντας ότι τα τρία τελευταία χρόνια αντίστοιχες εμβληματικές επέτειοι έγιναν αφορμή για έναν εθνικό στοχασμό, ο οποίος διέρρηξε αυτό το μουσειακό τυπικό της εθνικής μας εξωραϊσμένης αφήγησης, αρκετές φορές ωραιοποιημένης με εξιδανικεύσεις που με την πάροδο των χρόνων έχαναν το νόημά τους. Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό το γεγονός, όπως πολλές φορές έχουμε επισημάνει, ότι τα ιστορικά γεγονότα κάθε εποχής απαιτούν έναν δικό τους χρόνο μέχρι να κατασταλάξουν σε ένα συμπέρασμα. Έως τότε, η Ιστορία επαναλαμβάνεται συχνά ως φάρσα.
Η αρχή έγινε με τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, όπου μας δόθηκε η αφορμή και η ευκαιρία να ξανακοιτάξουμε εκ βαθέων όλες εκείνες τις πτυχές της που είχαν ταυτιστεί με αυτές της ελληνικής φουστανέλας. Το ίδιο συνέβη σε μικρότερη κλίμακα και με τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή για να τριτώσει με την επέτειο των 50 χρόνων «από το πραξικόπημα του Ιωαννίδη και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο».
Ο Ριζάς ως ιστορικός προσέχει τι γράφει και πώς το γράφει, τι προσθέτει και τι αφαιρεί. Δεν αναφέρεται σκέτα, όπως συνηθίζεται εδώ και δεκαετίες, «στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο», όπου το πλούσιο πατριωτικό θυμικό στρέφεται στον προαιώνιο εχθρό, αλλά προσθέτει και το «…από το πραξικόπημα του Ιωαννίδη», που προϊδεάζει ακόμα και τον πιο άσχετο ότι αποτέλεσμα του πραξικοπήματος του Ιωαννίδη (εκτός από μια σειρά ασυγχώρητων διαχρονικών λαθών) ήταν η τουρκική εισβολή.
Για να μπει αυτή η φαινομενικά ασήμαντη προσθήκη «και μετά το πραξικόπημα του Ιωαννίδη» πέρασε μισός αιώνας… Έπειτα από μισόν αιώνα αρχίζουμε ως λαός να πληροφορούμαστε ότι υπήρξαν κάποιες επαναλαμβανόμενες λανθασμένες (έως εγκληματικές) ελληνικές πολιτικές, με αποκορύφωμα αυτήν του Ιωαννίδη, που έδωσαν την ευκαιρία στην Τουρκία να επέμβει. Αυτόν τον μισό αιώνα, η κυρίαρχη εντύπωση ήταν ότι για όλα ευθύνεται, πριν από όλα, το τρίπτυχο του διαβόλου: Αμερική – CIA – ΝΑΤΟ. Έπονται, οι υπόλοιπες ξένες δυνάμεις, ο καπιταλισμός και ό,τι εκπορευτεί από τους κομματικούς ιστορικούς του ΚΚΕ και των λοιπών προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων αλλά και των συντηρητικών αποσιωπήσεων.
Πρόσφατα, στην επέτειο του Πολυτεχνείου επαναλήφθηκε το κωμικό φαινόμενο να κατευθύνεται η πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία, ενώ πλέον όλοι μας μάθαμε ότι η Αμερική δεν είχε εμπλοκή στο πραξικόπημα της χούντας το 1967. Με επιφύλαξη σημειώνω ότι ακόμα και το ΚΚΕ σήμερα δηλώνει ότι τελικά δεν «φύτεψαν» οι κακοί Αμερικανοί τη χούντα στην Ελλάδα. Επίσης μάθαμε (!) ότι το ΝΑΤΟ δεν επενέβη, καθώς η Κύπρος δεν ήταν ούτε είναι στο ΝΑΤΟ και ότι η Ελλάδα, χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, όπως και η Τουρκία, αμφότερες μαζί με τη Μ. Βρετανία ήταν οι εγγυήτριες δυνάμεις στην Κύπρο και, τέλος, ότι πριν από την τουρκική εισβολή υπήρξε ελληνική με την εκδήλωση του πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου, πράγμα που έδωσε το δικαίωμα στην Τουρκία (ως εγγυήτρια δύναμη) να επέμβει. Αυτά τα πολύπλοκα μας πήραν μισόν αιώνα για να τα κατανοήσουμε. Έτσι, αυτό το «και 50 χρόνια μετά το πραξικόπημα του Ιωαννίδη» έχει τη δική του ιστορία.
Ουσιαστικά το ερώτημα στο οποίο απαντά επαρκώς το βιβλίο μας είναι το κατά πόσο αυτή η εξέλιξη, που οδήγησε στην κατοχή του 36% του νησιού της Κύπρου και με 160 χιλιάδες Ελληνοκυπρίους να εγκαταλείπουν τις εστίες τους, θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Η ευθεία απάντηση είναι, ναι, μπορούσε κάλλιστα να έχει αποφευχθεί, καθώς προήλθε, όσον αφορά την επταετία, από την αντιπαλότητα της στρατιωτικής χούντας με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, έτσι όπως αυτή εκδηλωνόταν από τις διάφορες τάσεις των Ελλήνων στρατιωτικών. Για παράδειγμα, οι περί τον Ιωαννίδη αξιωματικοί στο πρόσωπο του Μακαρίου έβλεπαν έναν εχθρό που ήταν εναντίον της Ένωσης. Ένα πρόβλημα για τους χουντικούς ήταν επίσης οι στενές επαφές του Κύπριου ηγέτη με τους Σοβιετικούς. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη και η πεποίθησή του ότι μπορούσε η Ελλάδα να δημιουργήσει τετελεσμένα στην Κύπρο.
Το βιβλίο αυτό του Σωτήρη Ριζά προσφέρει στον αναγνώστη ευσύνοπτα, κατανοητά και με επιστημονική ενάργεια μιαν ολοκληρωμένη εικόνα του χρονικού της Κυπριακής Τραγωδίας, συμβάλλοντας ταυτόχρονα ουσιαστικά στη διαμόρφωση της νέας εθνικής αυτογνωσίας με αφορμή αυτές τις επετείους, οι οποίες μοιάζει σα να επανεκκίνησαν το ενδιαφέρον μας ή αλλιώς να έστρεψαν την προσοχή μας σε μια νέα θεώρηση της γνωστής ρήσης του Διονυσίου Σολωμού ότι «το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθές». Με απλά λόγια, «δικά μας τα σωστά, δικά μας και τα λάθη» ή, αλλιώς, η διαχρονική μετάθεση ευθυνών… στις ξένες δυνάμεις δεν βελτίωσε τον εθνικό βίο. Με αυτό το σκεπτικό, το χρονικό της Κυπριακής Τραγωδίας αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, πέραν του γεγονότος ότι εδώ και 50 χρόνια αποτελεί επίκαιρο ζήτημα του εθνικού μας βίου.
Διαβάζοντας κανείς αυτό το ιδιαίτερα ενδιαφέρον ιστορικό πόνημα εύκολα συμπεραίνει ότι, όπως στην πραγματική ζωή δεν υπάρχει άσπρο – μαύρο, έτσι και τα ιστορικά γεγονότα είναι τουλάχιστον αφελές να αντιμετωπίζονται μέσα από αυτή τη λογική όπου αποκτάς γνώμη εύκολα και ξεμπλέκεις δύσκολα – έως επώδυνα. Οι διεθνείς σχέσεις, οι διακρατικές αντιπαραθέσεις, οι εθνικές επιδιώξεις αλλά και οι πολιτικές σκοπιμότητες, εκτός του ότι δεν σχετίζονται με το δίκαιο και το άδικο, αλλά με μια σειρά κανόνων και πραγματικών δυνατοτήτων, δεν επιλύονται ούτε με υπερπατριωτισμούς ούτε με ιδεολογικές ερμηνείες, όπου το ετοιμοπαράδοτο συμπέρασμα προηγείται του γεγονότος. Η Κύπρος με το Κυπριακό αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνισμού αλλά και του εθνικού μας βίου, καθώς μας επηρεάζει και το επηρεάζουμε. Η σωστή γνώση του και ο ρεαλισμός είναι ο πιο ασφαλής δρόμος για την επίλυσή του. Στην προσπάθεια αυτή, η αδράνεια, οι υπερβολές, οι αναβολές και η εμπλοκή προσωπικών ή κομματικών συμφερόντων, οδηγούν σε μια παγίωση μιας κατάστασης που κάθε λεπτό επιδεινώνεται λειτουργώντας σε βάρος των εθνικών μας συμφερόντων.
Ο συγγραφέας, ωστόσο, δεν παραλείπει να υπενθυμίσει την άλλη πτυχή που δημιουργήθηκε από την Κυπριακή Τραγωδία, καθώς ακόμα και στην πιο σκληρή καταστροφή γεννιέται μια νέα ευκαιρία. Η άλλη όψη της είναι ότι υπήρξε ο καταλύτης εκείνων των διαδικασιών που θα οδηγούσαν την Ελλάδα στο ξέφωτο της Μεταπολίτευσης. Η ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη εδραίωσε μια πιο σκληρή και αδιάλλακτη στρατιωτική δικτατορία, η οποία απομονώθηκε ακόμα περισσότερο από τη λαϊκή θέληση. Κανείς δεν γνωρίζει συνεπώς τις πιθανές εξελίξεις έπειτα από αυτό το γεγονός, αν δεν μεσολαβούσε η τραγωδία της Κύπρου, η οποία υπήρξε η αιτία της κατάρρευσης της χούντας και η αρχή της Μεταπολίτευσης με την άφιξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, υπό την εύνοια της διεθνούς κοινότητας, και την ειλικρινή και βαθύτατη θέληση της συντριπτικής κοινωνικής πλειοψηφίας για εδραίωση μιας υγιούς δυτικής δημοκρατίας. Με όλες εκείνες τις δυσκολίες που ακολούθησαν άρχισε η πιο λαμπρή περίοδος της νεοελληνικής ιστορίας μας.
Διαβάστε επίσης:
Βιβλίο: Μας πήρε και μας σήκωσε
Περί ανάγνωσης και βιβλίων: Η επικίνδυνη γοητεία του πάθους
Βιβλίο: Τρίτον της Αληθείας Πρόγραμμα
ΒΙΒΛΙΟ | topontiki.gr