Ένα βραχύβιο (αλλά cult για τους φανς του είδους) συγκρότημα stoner rock, οι Unida, είχε κυκλοφορήσει το 1999 ένα τραγούδι με τον τίτλο «Human tornado», δηλαδή «ανθρώπινος ανεμοστρόβιλος». Ε, κάπως έτσι αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι τον «τυφώνα Τραμπ», που έχει επιπέσει στα κεφάλια των ηγετών της Γηραιάς Ηπείρου και απειλεί να εκτροχιάσει όχι μόνο την όποια πολιτική σταθερότητα έχει απομείνει (έπειτα από τις πολλαπλές κρίσεις), αλλά και το ίδιο το πρότζεκτ της Ε.Ε.
Αίσθηση πανικού
Δεν είναι τυχαία η αίσθηση πανικού που αποπνέουν κινήσεις όπως οι διαδοχικές σύνοδοι που συγκαλεί ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, προκειμένου να φανεί αν και πώς μπορεί η Ευρώπη να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των ΗΠΑ για την Ουκρανία, αλλά και συνολικά για την αρχιτεκτονική ασφαλείας της ηπείρου, δεδομένου ότι η Ουάσιγκτον έχει καταστήσει απολύτως σαφές ότι
● ούτε περισσότερα χρήματα σκοπεύει να δώσει για την ασφάλεια χωρών – μελών του ΝΑΤΟ,
● ούτε στρατό σκοπεύει να στείλει στην Ουκρανία, όταν (αν) ολοκληρωθούν οι διμερείς συνομιλίες της με τη Μόσχα και το σχέδιο ειρήνευσης παρουσιαστεί στις Βρυξέλλες και το Κίεβο (και μάλλον στη λογική «take it or leave it»).
Ούτε είναι τυχαίο ότι από το βήμα της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι η Επιτροπή θα προτείνει ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες (δηλαδή, οι δαπάνες αυτές να μην προσμετρούνται στους υπολογισμούς για το δημοσιονομικό έλλειμμα).
Βέβαια διεθνή ΜΜΕ ανέφεραν ότι ακόμα δεν υπάρχουν λεπτομέρειες σχετικά με το πώς θα λειτουργήσει αυτή η ρήτρα και διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι στην Ε.Ε. υπάρχει η Γενική Ρήτρα Διαφυγής, που αφορά το σύνολο της Ευρωζώνης ή και της Ένωσης, αλλά και η Ειδική Ρήτρα Διαφυγής, που μπορεί να εφαρμοστεί σε κάποιο ή κάποια κράτη – μέλη και ότι η Γερμανίδα πολιτικός δεν ήταν απολύτως σαφής για το ποια θα εφαρμοστεί και με ποιον τρόπο.
«Boots on the ground»
Και, βέβαια, ένα σοβαρό ζήτημα προς εξέταση είναι τι θα γίνει με τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία όταν τελειώσει ο πόλεμος με τη Ρωσία. Ήδη στη μίνι σύνοδο του Παρισιού τη Δευτέρα τέθηκε ανοιχτά το ζήτημα «boots on the ground», δηλαδή αποστολή στρατευμάτων από ευρωπαϊκές χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ, που θα λειτουργήσουν ως εγγυητές ασφαλείας της χώρας και θα επιβλέψουν την εφαρμογή των όρων που θα συμφωνηθούν για το τέλος της σύρραξης.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ ξεκαθάρισε πως τα στρατεύματα αυτά δεν θα καλύπτονται από το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, δηλαδή την αρχή της συλλογικής άμυνας, και ότι οι ΗΠΑ δεν θα στείλουν δυνάμεις στην Ουκρανία, είναι εμφανές ότι οι Ευρωπαίοι καλούνται να σηκώσουν ένα τεράστιο και επικίνδυνο βάρος, για το οποίο ουδείς φαίνεται έτοιμος, έστω κι αν ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Κιρ Στάρμερ δήλωσε έτοιμος να στείλει στρατό στην Ουκρανία, ενώ και ο Μακρόν έχει μιλήσει από καιρού για αυτό το ενδεχόμενο.
Για την ώρα οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η Ε.Ε. ετοιμάζει ένα «πακέτο» στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία ύψους 6 δισ. ευρώ (το οποίο μπορεί να φθάσει ακόμα και τα 10 δισ. ευρώ), το οποίο αναμένεται να εγκριθεί μέσα στην επόμενη εβδομάδα, ως μια πρώτη κίνηση / μήνυμα στον Τραμπ ότι οι Βρυξέλλες είναι αποφασισμένες να συνεχίσουν να στηρίζουν το Κίεβο, ανεξάρτητα από τις ρωσο-αμερικανικές συνομιλίες.
Το πακέτο αυτό έχει διττό σκοπό: από τη μία να ενισχύσει την άμυνα της Ουκρανίας, σε μια στιγμή που οι ρωσικές δυνάμεις εμφανίζονται να προελαύνουν στα μέτωπα στα ανατολικά και νότια της χώρας και από την άλλη να δείξει ότι η Ευρώπη παραμένει «παίκτης» και έχει θέση στις συνομιλίες για το Ουκρανικό.
Δυσφορία
Το ερώτημα είναι πού κολλάει η Ελλάδα σε όλα αυτά. Και η απάντηση – δυστυχώς ή ευτυχώς, μένει να φανεί (υπάρχει και πιο αναλυτικό ρεπορτάζ για το θέμα της Ουκρανίας στο «Ποντίκι») – είναι «παντού». Η χώρα, ως μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., θα κληθεί να συμβάλει και αυτή τον… οβολό της τόσο στις απαιτήσεις των ΗΠΑ για περισσότερα χρήματα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια (διάβαζε, εξοπλισμοί) όσο και για την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ουκρανίας, όταν θα τελειώσει ο πόλεμος με τη Ρωσία.
Όλα αυτά συνεπάγονται διάφορες διευθετήσεις (για να το πούμε κομψά) από μέρους της Αθήνας, η οποία μπορεί σε σχέση με άλλες χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ να είναι πιο κοντά στους στόχους που θέτει η Ουάσιγκτον (ξοδεύει ήδη πάνω από το 3% του ελληνικού ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες), ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι ρόδινα.
Κατ’ αρχάς ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε τη δυσφορία της κυβέρνησης για την απουσία της από τη μίνι σύνοδο του Παρισιού κάνοντας λόγο για «επιλεκτικά format συζήτησης ηγετών, από τα οποία δεν προκύπτει ενιαία στάση».
Δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν ήταν η μοναδική χώρα που δεν ικανοποιήθηκε καθόλου από την κίνηση Μακρόν, ο Γάλλος Πρόεδρος συγκάλεσε και νέα σύνοδο με τη συμμετοχή των βαλτικών χωρών, της Ελλάδας και του Καναδά, όπου και πάλι συζητήθηκε το τι θα κάνει η Ευρώπη μπροστά στις ραγδαίες εξελίξεις στο Ουκρανικό.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η Αθήνα λέει «όχι» στην αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, τουλάχιστον μέχρι να γίνει σαφές πού πάει το πράγμα, ενώ τάσσεται και υπέρ της συμμετοχής του Κιέβου και των Βρυξελλών στις διαπραγματεύσεις, που για την ώρα διεξάγονται μόνο μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας.
Δει δη ευρωομολόγου
Ωστόσο, για την Αθήνα, πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε η πρόταση της Φον Ντερ Λάιεν για ρήτρα διαφυγής όσον αφορά στις αμυντικές δαπάνες.
Πάγια θέση της Αθήνας (από την εποχή ακόμα που ΥΠΟΙΚ ήταν ο Νίκος Χριστοδουλάκης) είναι ότι τα εξοπλιστικά προγράμματα θα πρέπει να μην προσμετρούνται στον υπολογισμό του ελλείμματος των χωρών – μελών της Ευρωζώνης, ωστόσο, η κυβέρνηση θεωρεί ότι οι νέες συνθήκες που δημιουργεί ο «τυφώνας Τραμπ» δίνουν στην Ελλάδα ένα επιπλέον επιχείρημα για να υποστηρίξει την πρόταση της προέδρου της Κομισιόν.
Πολλώ δε μάλλον αν ληφθεί υπόψη ότι οι ΗΠΑ έχουν κάνει σαφές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ότι σταδιακά θα αρχίσουν να αποσύρουν την αμυντική «αιγίδα» που διαθέτουν στην Ευρώπη.
Ο Μητσοτάκης και ο Πολωνός ομόλογός του Ντόναλντ Τουσκ έχουν ήδη καταθέσει πρόταση για κοινό project δημιουργίας αντιπυραυλικής ασπίδας στην Ευρώπη και έχουν ζητήσει τη δημιουργία ενός ταμείου για κοινές αμυντικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της Ε.Ε.
Ωστόσο η Αθήνα αναγνωρίζει ότι από μόνη της η ρήτρα διαφυγής δεν διασφαλίζει τα απαραίτητα κεφάλαια για τις επενδύσεις στον αμυντικό τομέα, οπότε ακούει με μεγάλο ενδιαφέρον την παρέμβαση του Ισπανού υπουργού Άμυνας Κάρλος Κουέρπο, ο οποίος μίλησε στο Politico για την ανάγκη κοινού δανεισμού της Ε.Ε. ώστε να βρεθούν τα κονδύλια που χρειάζονται.
Κάπου εδώ να υπενθυμιστεί ότι οι Βόρειοι της Ε.Ε. βγάζουν… φλύκταινες ακόμα και στην ιδέα της αμοιβαιοποίησης του χρέους στην Ένωση, ωστόσο η Αθήνα εκτιμά ότι το «πείραμα» του Ταμείου Ανάκαμψης μπορεί να δείξει τον δρόμο για ενός είδους ευρωομόλογο (ή, εν πάση περιπτώσει, κάποιου είδους αντίστοιχη πρωτοβουλία) για τη χρηματοδότηση αμυντικών projects στη Γηραιά Ήπειρο, ενώ και οι πιέσεις της Ουάσιγκτον δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για τη γνωστή αναβλητικότητα που χαρακτηρίζει την Ένωση.
Το βλέμμα και στη Μέση Ανατολή
Το ζήτημα αυτό, δηλαδή η τάση των Βρυξελλών να «κλοτσάνε το τενεκεδάκι» χωρίς να λαμβάνουν ουσιαστικές αποφάσεις, προβληματίζει την Αθήνα, η οποία, διά στόματος Μητσοτάκη, στην τηλεδιάσκεψη των ηγετών του ΕΛΚ που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη, επισήμανε ότι μπορεί το βάρος, λόγω των ραγδαίων εξελίξεων, να πέφτει στην Ουκρανία, ωστόσο η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοεί τις προκλήσεις ασφαλείας που ζέουν στη Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο.
Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την κατάσταση που διαμορφώνεται στη Συρία, αλλά και τις εξελίξεις στη Γάζα (άλλη μια «ανοιχτή πληγή», μετά την πρόταση του Τραμπ να διώξει τους Παλαιστίνιους από τον θύλακο και να τον μετατρέψει σε… θέρετρο).
Και, βέβαια, ανοιχτό παραμένει και το ζήτημα της διαδικασίας διαλόγου της Ελλάδας με την Τουρκία, καθώς ήδη έχει αναβληθεί η προγραμματισμένη για τον Ιανουάριο συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας των δύο χωρών, χωρίς ακόμα να έχει προσδιοριστεί επακριβώς η ημερομηνία διεξαγωγής του (κάποιες πληροφορίες μιλούν για Απρίλιο).
Στο πλαίσιο αυτό η Αθήνα παρακολουθεί με προσοχή τις πρωτοβουλίες της Άγκυρας να αποκτήσει μαχητικά αεροσκάφη Eurofighter Typhoon και – κυρίως – τους εξελιγμένους πυραύλους αέρος – αέρος Meteor, με τους οποίους ήδη εξοπλίζονται τα ελληνικά Rafale. Ο Μητσοτάκης έθεσε ήδη το ζήτημα αυτό στον Μακρόν, ο οποίος του απάντησε ότι η Γαλλία δεν έχει πάρει ακόμα απόφαση, αν και οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το Λονδίνο πιέζει το Παρίσι να δώσει το «πράσινο φως» για να προχωρήσει και η αγοραπωλησία των αεροσκαφών.
Διαβάστε επίσης
Συνάντηση Μητσοτάκη με αγρότες: Έρχεται νομοσχέδιο για τα «κόκκινα» δάνεια
