Παραλείψεις από πλευράς του Λιμενικού διαπίστωσε ο Συνήγορος του Πολίτη στο πόρισμα του για το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο, καθώς ολοκλήρωσε την έρευνά του για όσα συνέβησαν και οδήγησαν στον θάνατο δεκάδες μετανάστες.
Ο Συνήγορος του Πολίτη επισήμανε στο πόρισμά του μια σειρά σοβαρών και επίμεμπτων παραλείψεων στα καθήκοντα έρευνας και διάσωσης εκ μέρους ανώτερων αξιωματικών του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.). Από το πόρισμα, προκύπτουν σαφείς ενδείξεις για τη στοιχειοθέτηση της θανατηφόρου έκθεσης, καθώς και της έκθεσης σε κίνδυνο ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 Π.Κ, κατά τη διαχείριση του περιστατικού τη 13η και 14η Ιουνίου 2023.
Η Ανεξάρτητη Αρχή αποφάσισε να προβεί σε ιδία έρευνα, με την ειδική αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, τον Νοέμβριο του 2023, σε συνέχεια της ρητής άρνησης πειθαρχικής διερεύνησης από το Λιμενικό Σώμα, την οποία είχε ζητήσει η Αρχή στις επιστολές της από τον Ιούνιο 2023, μετά το τραγικό ναυάγιο της Πύλου.
Κατόπιν της συγκέντρωσης αποδεικτικού υλικού 5.000 περίπου σελίδων (συμπεριλαμβανομένων έγγραφων απαντήσεων των εμπλεκομένων υπηρεσιών, δημοσιογραφικών ερευνών, της λήψης επιπλέον δεκαεφτά ένορκων μαρτυρικών καταθέσεων, μίας έκθεσης πραγματογνωμοσύνης και μίας γνωμοδότησης που ζήτησε η Αρχή, και του φακέλου δικογραφίας που διαβιβάσθηκε από την Εισαγγελία Εφετών Καλαμάτας) και της λήψης στη συνέχεια προφορικών και έγγραφων εξηγήσεων από δέκα (10) στελέχη του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., στους οποίους είχε χορηγηθεί το σύνολο του συλλεγέντος υλικού, ο Συνήγορος του Πολίτη κατέληξε σε πόρισμα 148 σελίδων για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου.
Στο πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής αναλύονται λεπτομερώς τα γεγονότα, οι πράξεις και παραλείψεις των εμπλεκομένων στελεχών του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. σε σχέση με τις προβλέψεις του νομικού πλαισίου για το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Ερευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ), σύμφωνα ιδίως με τη Διεθνή Σύμβαση για την Ερευνα και Διάσωση (SAR), από την ειδοποίηση για υπερφορτωμένο αλιευτικό με –κατ’ εκτίμηση– περίπου 750 μετανάστες από το αντίστοιχο Κέντρο Συντονισμού της Ιταλίας, στις 11:00 π.μ. της 13ης Ιουνίου 2023, γεγονός που επαληθεύτηκε από τον FRONTEX, μέχρι τη βύθισή του 15 ώρες αργότερα, τη διάσωση 104 επιζώντων και την ανάσυρση 82 σορών.
Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής καταλήγει σε σαφείς ενδείξεις για οκτώ (8) ανώτερους αξιωματικούς του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ως προς την εκ μέρους τους γνώση και παράβλεψη του κινδύνου για τη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των επιβαινόντων αλλοδαπών στο αλιευτικό Adriana, οι οποίοι κρίνονται ελεγκτέοι για θανατηφόρα έκθεση, καθώς και για έκθεση σε κίνδυνο της ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 Π.Κ.
Το πόρισμα της Αρχής αξιολογεί, επίσης, την καταγγελλόμενη ρυμούλκηση του αλιευτικού Adriana από το σκάφος του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. που κλήθηκε να προστρέξει.
Εν προκειμένω, κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία δεν γνωστοποιήθηκαν στην Αρχή, παρά τα σχετικά αιτήματά της, ιδίως τα δεδομένα από το κινητό τηλέφωνο του πλοιάρχου Λ.Σ. του σκάφους αυτού, τα οποία διαθέτει το Ναυτοδικείο Πειραιά, και όλες οι συνομιλίες του πλοιάρχου με το ΕΚΣΕΔ του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. μέχρι την ανατροπή του αλιευτικού, για τις οποίες το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ενημέρωσε, ότι δεν κατεγράφησαν ψηφιακά, παρά τις περί του αντιθέτου προβλεπόμενες διατάξεις.
Ομοίως, δεν τέθηκε υπόψη της Αρχής το καταγραφικό υλικό από τις κάμερες του σκάφους του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., για το οποίο υλικό η ενημέρωση του ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ. ήταν ότι ήταν εκτός λειτουργίας, λόγω βλάβης. Η αξιολόγηση του ανωτέρω αποδεικτικού υλικού κρίνεται καθοριστική για τη θεμελίωση ευθυνών για πρόκληση ναυαγίου.
Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής διαβιβάσθηκε στον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την εκ μέρους του άσκηση πειθαρχικής δικαιοδοσίας, και παράλληλα στην αρμόδια Εισαγγελική Αρχή του Ναυτοδικείου Πειραιά, για την αξιολόγηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των σχετικών ποινικών αδικημάτων.
Ο Συνήγορος του Πολίτη, Ανδρέας Ποττάκης, δήλωσε ότι, για την Ανεξάρτητη Αρχή, η διαφάνεια της διοικητικής δράσης και η απόδοση ευθυνών, όπου υπάρχουν, για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου αποτελούν στοιχειώδες δικαιοκρατικό αίτημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με τον σεβασμό στο κράτος δικαίου, όπως και η ενδελεχής διερεύνηση από τη διοίκηση κάθε άλλου περιστατικού που συνδέεται με προσβολή του δικαιώματος στη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα.
Ο Συνήγορος υπενθύμισε τις αρχές της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το οποίο, στην υπόθεση του ναυαγίου του Φαρμακονησίου επισήμανε ότι οι αρχές «δεν έλαβαν, στο πλαίσιο των εξουσιών τους, τα μέτρα που μπορούσαν να θεωρηθούν, ευλόγως, ικανά να αποτρέψουν τον κίνδυνο».
Το πρωταρχικό κατά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ζήτημα σε μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης είναι αν οι προσπάθειες των αρχών «επικεντρώθηκαν επαρκώς και καταλλήλως, στη ζωή» των εμπλεκόμενων προσώπων.
Το χρονικό του ναυαγίου
Το σκάφος Adriana, στο οποίο εκτιμάται ότι επέβαιναν έως και 750 άνθρωποι, πρόσφυγες και μετανάστες, ανετράπη στις 14 Ιουνίου 2023. Μόνο 104 άτομα διασώθηκαν και 82 σοροί ανασύρθηκαν.
Το σκάφος είχε αναχωρήσει από το Τομπρούκ της Λιβύης στις 10 Ιουνίου 2023, μεταφέροντας πολύ περισσότερους ανθρώπους από τη χωρητικότητά του και είχε προορισμό την Ιταλία. Η εθελοντική οργάνωση διάσωσης θαλασσίων προσφύγων Alarm Phone ανακοίνωσε ότι έλαβε κλήση κινδύνου από σκάφος, που βρισκόταν στην ίδια γενική περιοχή με αυτό που βυθίστηκε, αλλά δεν ήταν σαφές αν ήταν το ίδιο σκάφος.
Στις 13 Ιουνίου, οι ελληνικές Αρχές και η υπηρεσία προστασίας των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Frontex ειδοποιήθηκαν από την Ιταλική Ακτοφυλακή για ένα επερχόμενο σκάφος σε κίνδυνο.
Το Λιμενικό Σώμα − Ελληνική Ακτοφυλακή ανακοίνωσε ότι αεροσκάφη της Frontex και δύο εμπορικά πλοία εντόπισαν το σκάφος να πλησιάζει με υψηλές ταχύτητες, και το Λιμενικό ισχυρίστηκε ότι έγιναν προσφορές για βοήθεια στο πλοίο, αλλά απορρίφθηκαν. Σε δηλώσεις του, ο εκπρόσωπος τύπου του Λιμενικού υποστήριξε ότι το σκάφος και οι επιβάτες του είχαν αρνηθεί τη βοήθεια επειδή ο προορισμός τους ήταν η Ιταλία.
Γύρω στη 1:40 π.μ. (EEST) στις 14 Ιουνίου, το Λιμενικό ενημερώθηκε ότι η μηχανή του Andrianna είχε υποστεί βλάβη. Στη συνέχεια και αφού έλαβαν έκκληση για βοήθεια, αξιωματικοί του Λιμενικού πλησίασαν το πλοίο και δήλωσαν ότι ακολούθως «είδαν τη βάρκα να στρίβει δεξιά, μετά μια απότομη αριστερή στροφή και μετά μια άλλη δεξιά τόσο μεγάλη που προκάλεσε την ανατροπή του σκάφους». Περίπου 10 με 15 λεπτά αργότερα, το Andriana βυθίστηκε.
Στοιχεία, που είδαν αργότερα το φως της δημοσιότητας αμφισβήτησαν την εκδοχή του Λιμενικού, το οποίο υποστήριξε επανειλημμένα ότι το αλιευτικό έπλεε προς την Ιταλία χωρίς πρόβλημα και έτσι δεν χρειάστηκε επιχείρηση διάσωσης. Επιζώντες του ναυαγίου κατέθεσαν ότι το σκάφος του Λιμενικού Σώματος επιχείρησε να ρυμουλκήσει το σκάφος και λίγα λεπτά αργότερα το αλιευτικό πήρε επικίνδυνη κλίση και ανατράπηκε.
Ωστόσο, πέντε διασωθέντες κατέθεσαν, τόσο στο Λιμενικό Σώμα, όσο και στην ανακρίτρια Καλαμάτας ότι το αλιευτικό σκάφος βυθίστηκε κατά τη διάρκεια ρυμούλκησης με σχοινί από ελληνικό σκάφος. Το Λιμενικό Σώμα είχε δηλώσει ότι δεν υπήρξε βιντεοληπτικό υλικό από το συμβάν.
Αμέσως μετά τη βύθιση του αλιευτικού, το Λιμενικό και οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ξεκίνησαν επιχείρηση έρευνας και διάσωσης. Οι επιζώντες μεταφέρθηκαν στην Καλαμάτα.
Για το ναυάγιο συνελήφθησαν εννέα Αιγύπτιοι οι οποίοι κατηγορούνταν για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, διακίνηση μεταναστών, παράνομη είσοδο και πρόκληση ναυαγίου. Η υπόθεση εκδικάστηκε την 21η Μαΐου στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Καλαμάτας και αποφασίστηκε και οι 9 να αφεθούν ελεύθεροι.
Διαβάστε επίσης:
Συνολάκης: Αυτά είναι τα τρία σενάρια για τους σεισμούς στη Σαντορίνη
Σεισμοί στη Σαντορίνη: Κλειστά όλη την εβδομάδα τα σχολεία σε Θήρα, Ανάφη, Ίο και Αμοργό