Το Συρράκο είναι ένα από τα πιο όμορφα και γραφικά χωριά της Ηπείρου.
Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στο όρος Λάκμος (ή Περιστέρι) στις πλαγιές της Πίνδου, σε υψόμετρο περίπου 1.200 μέτρων, ενώ απέχει 55 χλμ. από τα Ιωάννινα.
Πρόκειται για έναν παραδοσιακό οικισμό με πλούσια ιστορία και εντυπωσιακή αρχιτεκτονική που βρίσκεται ανάμεσα σε μια κατάφυτη περιοχή, μαγεύοντας τον κάθε επισκέπτη.
Το χωριό στέκεται πάνω από την χαράδρα του ποταμού Χρούσια, παραπόταμου του Αράχθου ενώ απέναντί του (νοτιοανατολικά) αντικρίζει τα γνωστά Τζουμέρκα ή αλλιώς Αθαμανικά Όρη, αποτελώντας ιδανικό προορισμό για όσους αναζητούν ηρεμία και στιγμές χαλάρωσης.
Ο παραδοσιακός χαρακτήρας του χωριού διατηρείται αναλλοίωτος, καθώς είναι ένας από τους ελάχιστους οικισμούς που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέοι. Πέτρινα αρχοντικά της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής, λιθόστρωτα καλντερίμια, επιβλητικές εκκλησίες και γραφικά γεφύρια συνθέτουν ένα παραμυθένιο σκηνικό που θυμίζει μια άλλη εποχή. Ανάμεσα τους ξεχωρίζει το παλαιό πέτρινο, τριώροφο σχολείο, το οποίο είναι και το μεγαλύτερο κτίσμα του οικισμού.
Στο Συρράκο δεν επιτρέπεται η είσοδος οχημάτων. Η παρουσία των αυτοκινήτων επιτρέπεται μέχρι την είσοδο του οικισμού, όπου μία πέτρινη γέφυρα τον συνδέει με τον σύγχρονο δρόμο. Ωστόσο, υπάρχει περιφερειακός δρόμος, ο οποίος οδηγεί στο εσωτερικό του, χωρίς να αλλοιώνει τον παραδοσιακό χαρακτήρα του.
Επίσης, υπήρξε γενέτειρα σπουδαίων προσωπικοτήτων, όπως ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894) και ο πρώτος πρωθυπουργός του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, Ιωάννης Κωλέττης. Από το 2002, το πατρικό σπίτι του ποιητή λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείο (ισόγειο) και βιβλιοθήκη (όροφος).
Παράλληλα, οι επισκέπτες μπορούν να γευτούν τοπικά εδέσματα, όπως παραδοσιακές πίτες, κατσικάκι λεμονάτο στη γάστρα και το περίφημο ηπειρώτικο τυρί.
Ο Μέγας Ναπολέων αγόραζε συρρακιώτικες κάπες για τους στρατιώτες του
Το Συρράκο έχει μακρά ιστορία που χρονολογείται από τον 15ο αιώνα. Το πιο πιθανό είναι ότι ο πρώτος οικισμός χτίστηκε από βλαχόφωνους πληθυσμούς. Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γνώρισε μεγάλη ακμή ως σημαντικό εμπορικό κέντρο, φημισμένο για τα υφαντά και τα μάλλινα προϊόντα του. Η οικονομική ανάπτυξη στηρίχθηκε επίσης στην κτηνοτροφία αλλά και την αργυροχρυσοχοΐα που διαδόθηκε στο χωριό από τους γειτονικούς Καλαρρύτες.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μέγας Ναπολέων εφοδίασε το στρατό του με συρρακιώτικες κάπες, πριν την εκστρατεία στη Ρωσία.
Αποτέλεσε πρωτεύουσα της αυτοδιοίκητης ορεινής κοινότητας του Μαλακασίου, η οποία περιλάμβανε ορεινά χωριά στα όρια των σημερινών νομών Ιωαννίνων και Τρικάλων.
Ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο χωριό, μένοντας εντυπωσιασμένος από την ευνομία, την εμπορική κίνηση, το κλίμα και τις φυσικές ομορφιές του τόπου, ενώ την ίδια περίοδο αποτελούσε εξοχικό θέρετρο του Αλή Πασά.
Παράλληλα, το Συρράκο συμμετείχε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 με αρχηγό τον Ιωάννη Κωλέττη και μαζί με τους γειτονικούς Καλαρρύτες ήταν τα μοναδικά χωριά της Ηπείρου που συμμετείχαν στην Επανάσταση κατά τον πρώτο χρόνο της. Η επανάσταση στην περιοχή καταπνίγηκε γρήγορα από δυνάμεις του Χουρσίτ Πασά και το χωριό κάηκε ολοσχερώς. Ανοικοδομήθηκε στο διάστημα 1825-1828 και τα επόμενα χρόνια απέκτησε πάλι οικονομική δύναμη.
Το Συρράκο απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό στις 23 Νοεμβρίου του 1912,κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Εκείνη την περίοδο στο χωριό ζούσαν περίπου 80 οικογένειες, οι οποίες κατά τον Μεσοπόλεμο μειώθηκαν περαιτέρω.Στη διάρκεια Κατοχής, υπέστη καταστροφές από τις γερμανικές δυνάμεις, ενώ στα χρόνια του Εμφυλίου ερημώθηκε.
Τις τελευταίες δεκαετίες όμως άρχισε μια περίοδος ανοικοδόμησης του χωριού, με την ανακαίνιση αρκετών κτιρίων και την ανέργεση νέων.
To άρθρο Συρράκο: Απόδραση στο πέτρινο στολίδι της Ηπείρου δημοσιεύτηκε στο NewsIT .
