Στο μικροσκόπιο της επιστημονικής κοινότητας βρίσκεται το ζήτημα των κατολισθήσεων στη Σαντορίνη λόγω και της αυξημένης σεισμικής δραστηριότητας που καταγράφεται στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού το τελευταίο διάστημα. Το Σάββατο το πρωί ομάδα του Εργαστηρίου Τηλεανίχνευσης με επικεφαλής τον διευθυντή, καθηγητή Μανώλη Βασιλάκη, μετέβησαν στην περιοχή και, με τη χρήση σύγχρονου εξοπλισμού τηλεανίχνευσης μικρής εμβέλειας (close range remotesensing), επιχειρούν να αποτυπώσουν περιοχές όπου ενδέχεται να επιδεινωθούν τα κατολισθητικά φαινόμενα, τα οποία εκδηλώνονται συχνά στο νησί.
Η νέα μελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο μιας σειράς δράσεων που έχει κηρύξει το ΕΚΠΑ μέσω της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων που δημιουργήθηκε με αφορμή το ζήτημα της αυξημένης σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή.
Τα δεδομένα θα προέλθουν από τη χρήση σύγχρονου καινοτόμου εξοπλισμού και συγκεκριμένα, επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAV), εφοδιασμένων με κάμερες υψηλής διακριτικότητας και αισθητήρες LiDAR, προκειμένου να συλλεχθούν πολύ υψηλής ακρίβειας και λεπτομέρειας πληροφορίες για τη διάβρωση των πρανών.
Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο καθηγητής Τηλεανίχνευσης και Μορφοτεκτονικής, διευθυντής του εργαστηρίου Τηλεανίχνευσης, στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ, Μανώλης Βασιλάκης, η μελέτη θα διεξαχθεί με έμφαση στις περιοχές που έχουν αυξημένη επικινδυνότητα και στις οποίες υπάρχει έντονη ανθρώπινη παρουσία. Οι περιοχές αυτές, όπως αναφέρει είναι ο όρμος του Αθηνιού, το Παλαιό λιμάνι, το Αμμούδι, η Αρμένη και ο Κόρφος στη Θηρασιά. Σε αυτά τα σημεία η ομάδα του εργαστηρίου Tηλεανίχνευσης του Tμήματος Γεωλογίας θα εφαρμόσει μεθοδολογία που βασίζεται σε εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας ώστε να μελετήσουν τις μεταβολές της επιφάνειας της γης πάνω στα πρανή των παραπάνω περιοχών.
«Μελετάμε τις μεταβολές της επιφάνειας της γης πάνω σε αυτά τα πρανή, με διάφορες μεθοδολογίες οι οποίες βασίζονται σε εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας όπως είναι τα drones, τα οποία φέρουν συγκεκριμένους αισθητήρες είτε φωτογραφικές μηχανές υψηλής ανάλυσης είτε τους λεγόμενους αισθητήρες LiDAR, οι οποίοι καταγράφουν ένα νέφος σημείων από εκατοντάδες εκατομμύρια σημεία, ανάλογα με την περιοχή που τα στέλνουμε να αποτυπώσει», σημειώνει ο κ. Βασιλάκης ενώ τονίζει ότι η διαχρονική παρακολούθηση αποτελεί μία από τις παραμέτρους του ζητήματος.
«Μετά από ειδική επεξεργασία των δεδομένων που συλλέγουμε, εντοπίζουμε σημεία τα οποία βλέπουμε ότι πρόκειται να κατολισθήσουν με το παραμικρό κούνημα λόγω σεισμού ή με κάποιο ακραίο καιρικό φαινόμενο -το οποίο θα φέρει πάρα πολύ βροχή – αφού και το νερό συμμετέχει σε διαδικασίες διάβρωσης των συγκεκριμένων πρανών», εξηγεί και προσθέτει ότι οι κατολισθήσεις και οι καταπτώσεις βράχων οφείλονται στην υφή του πετρώματος και στις πολύ απότομες κλίσεις που έχουν τα πρανή της καλδέρας.
Μέσω λοιπόν συστηματικής και επαναλαμβανόμενης αποτύπωσης των κρίσιμων περιοχών, θα είναι εφικτός ο εντοπισμός σημείων με αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης καταπτώσεων βράχων και κατολισθήσεων. Τα ίδια χωρικά δεδομένα θα χρησιμοποιηθούν επίσης και για την προσομοίωση της πορείας των βράχων σε περίπτωση καταπτώσεων, ώστε να διατυπωθούν προτάσεις για τη λήψη κατάλληλων μέτρων προστασίας.
Η έρευνα της επιστημονικής ομάδας αναμένεται να ξεκινήσει από το Αμμούδι, την Αρμένη και τη Θηρασιά, ενώ ιδιαίτερη περίπτωση σύμφωνα με τον κ. Βασιλάκη αποτελεί ο Παλαιός Λιμένας.
«Ο Παλαιός Λιμένας από μόνος του είναι ένας μεγάλος πόλος έλξης, ωστόσο έχει προβλήματα. Δηλαδή έχουν παρατηρηθεί καταπτώσεις και στο Τελεφερίκ, ενώ έχουν γεμίσει οι φράχτες με υλικά κατολισθήσεων και θα πρέπει να καθαριστούν. Όλα αυτά τα βλέπουμε και τα ποσοτικοποιούμε. Και από εκεί και πέρα τα καθιστούμε γνωστά στους στις αρμόδιες αρχές», σημειώνει και υπογραμμίζει ότι μέχρι το τέλος της άλλης εβδομάδας θα πρέπει να προτείνουν κάποια βραχυχρόνια μέτρα που χρειάζεται να ληφθούν. «Από εκεί και πέρα θα συνεχίσουμε εμείς την έρευνά μας για να προτείνουμε και πιο μακροχρόνια μέτρα», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Αναφορικά με τον Αθηνιό ο κ. Βασιλάκης τονίζει ότι έχουν ληφθεί κάποια μέτρα ενώ οι κατολισθήσεις που έχουν παρατηρηθεί την παρούσα περίοδο, δεν έχουν αυξημένη επικινδυνότητα καθώς είναι εκτός του δρόμου.
«Υπάρχουν κάποιες περιοχές οι οποίες κατολισθαίνουν, θα κατολισθαίνουν και θα συνεχίσουν να παρατηρούνται καταπτώσεις σε αυτά αλλά από τη στιγμή που δεν επηρεάζει το ανθρώπινο στοιχείο αφήνουμε να λειτουργεί το περιβάλλον όπως πρέπει να λειτουργήσει. Όλες αυτές οι καταπτώσεις και οι κατολισθήσεις θα γινόντουσαν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Δεν φταίει ο άνθρωπος σε αυτό», σημειώνει ενώ σχετικά με τα πλέγματα που έχουν τοποθετηθεί σε διάφορα σημεία ο κ. Βασιλάκης αναφέρει ότι βρίσκονται σε θέσεις που είχαν προτείνει σε παλαιότερη μελέτη ωστόσο χρειάζονται συντήρηση και επικαιροποίηση.
Σε δεύτερο επίπεδο στο πλαίσιο της ίδιας μελέτης θα αξιοποιηθούν δορυφορικά δεδομένα από τους ελληνικούς μικροδορυφόρους που είναι ήδη σε λειτουργία (https://hsc.gov.gr/), προκειμένου να παρακολουθηθούν διαχρονικά οι επιφανειακές μεταβολές στα νησιά Θήρα και Θηρασιά, καθώς και οι επιφανειακές θερμοκρασιακές μεταβολές στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Καμένων.
Σύμφωνα με τον κ. Βασιλάκη εφόσον χρειαστεί θα μεταβούν στην Καμένη προκειμένου να υποδείξουν τα κατάλληλα σημεία ώστε να εγκατασταθούν συσκευές εντοπισμού ή ραντάρ απέναντι από τα πρανή. Οι θέσεις που εξετάζουν είναι τέσσερις και συγκεκριμένα απέναντι από τα Φηρά και το Φηροστεφάνι, απέναντι από την Οία ενώ δυνητικά θα μπορούσε να εγκατασταθεί μία ακόμη συσκευή στην Καμένη, σε κάποιο σημείο της Θηρασιάς.
Παράλληλα εξετάζεται και το ενδεχόμενο για άλλες δύο συσκευές εντοπισμού στο Παλαιό Λιμάνι, η μία απέναντι από το πρανές που κατεβαίνει το τελεφερίκ και η δεύτερη σε ένα άλλο σημείο για να καλύπτει όλη την υπόλοιπη περιοχή. «Αυτές είναι συσκευές οι οποίες χρησιμοποιούνται στο εξωτερικό είτε για την παρατήρηση κατολισθήσεων είτε για την παρατήρηση χιονοστιβάδων. Και αυτές ανά πάσα στιγμή, επειδή δουλεύουν 24 ώρες το 24ωρο στέλνουν μηνύματα ειδοποίησης όταν υπάρχει κάποια μετακίνηση», σημειώνει ο κ. Βασιλάκης.
Οι κατολισθήσεις ο πιο ορατός κίνδυνος των γεωδυναμικών φαινομένων
Σύμφωνα με τον κ. Βασιλάκη τα κατολισθητικά φαινόμενα μπορούν να αποβούν άκρως επικίνδυνα ως δευτερογενείς επιπτώσεις των γεωδυναμικών φαινομένων. «Ο άνθρωπος γενικά δεν κινδυνεύει από το σεισμό σαν σεισμό, κινδυνεύει από το οίκημα στο οποίο βρίσκεται αν τυχόν αυτό δεν είναι με τις σωστές προδιαγραφές. Κινδυνεύει από τα δευτερογενή γεωδυναμικά φαινόμενα που είναι οι κατολισθήσεις, οι καθιζήσεις που μπορούν να συμβούν στο οδόστρωμα μετά από τέτοιου είδους φαινόμενα. Οπότε απ’ αυτά πρέπει να τον προφυλάξουμε», σημειώνει ενώ υπογραμμίζει ότι καλώς τοποθετούνται όργανα όπως σεισμογράφοι, αισθητήρες στον πυθμένα της θάλασσας και γύρω από το ηφαίστειο, καλώς μετριέται η εδαφική παραμόρφωση στο νησί, «αλλά από εκεί και πέρα αυτό που ενδιαφέρει τον πολίτη είναι να μην πέσει κάποιος βράχος πάνω του».
«Εμείς προτείνουμε συγκεκριμένες διατάξεις οργάνων τελευταίας τεχνολογίας. Ακόμα και την εγκατάσταση αισθητήρων ραντάρ απέναντι από την καλντέρα, σε συγκεκριμένα σημεία, τα οποία με συνεχή παρακολούθηση και μάλιστα σε πραγματικό χρόνο μπορούν να μας δώσουν τις καταπτώσεις που μπορεί να συμβαίνουν ακόμα και σε ώρες τις οποίες δεν μπορεί το ανθρώπινο μάτι να τις παρακολουθήσει. Από εκεί και πέρα αυτές οι διατάξεις των οργάνων μένουν να εγκριθούν από τις αρμόδιες αρχές και να τοποθετηθούν. Εμείς ήδη έχουμε κάνει μια αρχική μελέτη σε αυτό και οικονομοτεχνική μελέτη και από εκεί και πέρα στο τέλος της άλλης εβδομάδας εμείς θα τις παραδώσουμε και είναι στο χέρι των αρχών να τις υλοποιήσουν ή όχι», τονίζει ο κ. Βασιλάκης ενώ προσθέτει ότι τα κατολισθητικά φαινόμενα της Σαντορίνης είναι στο επίκεντρο της έρευνας εδώ και 20 χρόνια.
«Όλα αυτά τα έργα με τα δίχτυα, τους φράχτες εκεί στον Αθηνιό, όλα αυτά έχουν προκύψει από παλιότερες μελέτες, με πρωτοστάτη τον κύριο Λέκκα. Αυτός ήταν δηλαδή ο επιστημονικός υπεύθυνος. Εγώ ήμουν συνεργάτης του τότε. Η Σαντορίνη μελετάται εδώ και τουλάχιστον είκοσι χρόνια», τονίζει.
Αντίστοιχες έρευνες χρησιμοποιώντας εργαλεία τελευταίας τεχνολογίας έχουν διεξαχθεί από την ομάδα του στο Ναυάγιο της Ζακύνθου, στο Φαράγγι της Σαμαριάς στο μονοπάτι της Αρβανιτιάς στο Ναύπλιο αλλά και στην Κάλυμνο.
«Η μεθοδολογία μας βασίζεται στη διαχρονική παρακολούθηση. Τι δηλαδή είναι έτοιμο να πέσει, και στη συνέχεια το ξεχωρίζουμε από το σταθερό έτσι ώστε να γίνει μια προτεραιοποίηση στα μέτρα. Δεν μπορούμε να ντύσουμε με δίχτυα ειδικά και με φράχτες ολόκληρη την περιοχή. Είναι αδύνατον. Άρα πρέπει να επικεντρωθούμε σε συγκεκριμένες περιοχές. Και φυσικά όλο αυτό να γίνει με έργα τα οποία θα είναι και συμβατά με το κάθε περιβάλλον. Δεν γίνεται να τσιμεντώσουμε για παράδειγμα όλη την καλδέρα, αν αυτό θα μπορούσε να μας δώσει ασφάλεια. Πρέπει να κρατάμε και το περιβάλλον έτσι όπως είναι», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Βασιλάκης.
Για τον κ. Βασιλάκη το ζήτημα είναι να μειωθεί η επικινδυνότητα από τις κατολισθήσεις. «Το θέμα είναι να μειώσουμε την επικινδυνότητα. Να μειώσουμε την έκθεση του ανθρώπου σε τέτοιους κινδύνους. Σε αυτό μας βοηθάει πλέον και η πρόοδος της τεχνολογίας. Όλα αυτά τα προβλήματα υπάρχουν σε όλον τον κόσμο και όχι μόνο στην Ελλάδα. Όλα τα εργαστήρια εδώ στο ΕΚΠΑ έχουν δώσει την καλύτερη τους τεχνογνωσία για να μπορέσουν να μελετήσουν το φαινόμενο καθένας από την σκοπιά τη δική του.
Και όλη αυτή η τεχνογνωσία που παράγεται, συγκεντρώνεται και παραδίδεται στις αρχές. Από εκεί και πέρα είναι θέμα των αρχών για το πώς θα την αξιοποιήσουν ή όχι. Το Πανεπιστήμιο είναι εδώ για να κάνει την έρευνά του και να εφαρμόσει τα αποτελέσματα αυτής στην κάθε περιοχή. Μέχρι εκεί μπορεί να φτάσει το Πανεπιστήμιο. Μέχρι του να προτείνει τα μέτρα τα οποία θα πρέπει να παρθούν. Είτε βραχυχρόνια είτε μακροχρόνια», επισημαίνει ο κ. Βασιλάκης.
Διαβάστε επίσης:
Τέμπη: «Δεν ζήτησαν τοξικολογικές για τις σορούς- Κατέστρεψαν τα βιολογικά υλικά» (Video)
Λέσβος: Νεκρή μετανάστρια μέσα σε βάρκα που πέρασε από τις τουρκικές ακτές