Η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά το ελεύθερο εμπόριο, όπως αποκαλύπτει η νέα μελέτη του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) σε συνεργασία με το δίκτυο δεξαμενών σκέψης EPICENTER. Παρά τη σταδιακή ανάκαμψη από το πλήγμα των κεφαλαιακών ελέγχων, η χώρα κατατάσσεται 23η ανάμεσα στις 27 χώρες της ΕΕ, με βαθμολογία 8,49 στα 10 στον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας (στοιχεία 2022).
Η κατάταξη αυτή, που διατηρεί την Ελλάδα σε μειονεκτική θέση έναντι των περισσότερων ευρωπαϊκών οικονομιών, αναδεικνύει διαχρονικές παθογένειες, όπως η αργή προσαρμογή στις διεθνείς τάσεις, τα εμπόδια στις επενδύσεις και η επιβάρυνση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος από κρατικές παρεμβάσεις και ρυθμιστικούς περιορισμούς.
Η Ελλάδα είχε φτάσει σε ιστορικό χαμηλό το 2015, όταν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι την έφεραν στο ναδίρ της οικονομικής ελευθερίας, με βαθμολογία μόλις 0,77 στα 10. Οι περιορισμοί στη διακίνηση κεφαλαίων προκάλεσαν σοβαρό πλήγμα στην εμπιστοσύνη των επενδυτών και των επιχειρήσεων, επιβραδύνοντας την οικονομική δραστηριότητα. Χρειάστηκαν πέντε χρόνια μέχρι την πλήρη αποκατάσταση της βαθμολογίας το 2020, όμως η συνολική θέση της χώρας παραμένει ασθενής.
Κύρια ευρήματα της μελέτης
- Θέση στο ελεύθερο εμπόριο: Η Ελλάδα παραμένει 23η στην ΕΕ, με χώρες όπως η Ολλανδία και η Μάλτα να καταλαμβάνουν τις κορυφαίες θέσεις, ενώ μόνο η Κροατία, η Σλοβενία, η Πολωνία και η Βουλγαρία κατατάσσονται χαμηλότερα.
- Περιορισμοί στη μετακίνηση κεφαλαίων και ανθρώπων: Η χώρα παρουσίαζε επίδοση πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ-27 την περίοδο 2002-2004, αλλά από το 2005 και έπειτα υπολείπεται σταθερά. Το 2015 η διαφορά με τον μέσο όρο της ΕΕ ήταν τεράστια (4,94 έναντι 7,51). Το 2022 καταγράφηκε σχετική βελτίωση (7,09 έναντι 7,85 της ΕΕ-27).
- Κεφαλαιακοί έλεγχοι: Μετά από μια σταθερή πορεία την περίοδο 2000-2005, η Ελλάδα γνώρισε επιδείνωση μεταξύ 2005-2014, με τη βαθμολογία να κατρακυλά το 2015. Η πλήρης άρση των περιορισμών το 2020 αποκατέστησε την κατάσταση, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει.
- Χρηματοοικονομικές συναλλαγές: Η δεκαετία 2000-2010 σηματοδοτήθηκε από βελτίωση, αλλά η κρίση από το 2011 και έπειτα ανέτρεψε την πορεία. Το 2022, η Ελλάδα πλησίασε ξανά τον μέσο όρο της ΕΕ-27.
- Προστασία ξένων περιουσιακών στοιχείων: Η χώρα κινήθηκε ανοδικά την περίοδο 2000-2005, αλλά η οικονομική κρίση του 2008-2014 την έφερε σε δυσμενή θέση. Η ανάκαμψη ξεκίνησε το 2020, αλλά οι επιπτώσεις της κρίσης παραμένουν αισθητές.
Η πορεία των ελληνικών εξαγωγών
Παρά τις προκλήσεις, οι ελληνικές εξαγωγές ακολουθούν αυξητική τάση. Το 2022 σημείωσαν εντυπωσιακή άνοδο 38,3%, αλλά το 2023 υποχώρησαν κατά 8,7%. Συνολικά, μεταξύ 2021-2023 καταγράφηκε αύξηση 29,6%.
- Κυριότερα εξαγόμενα προϊόντα το 2023 ήταν τα ορυκτά καύσιμα (€16,47 δισ.), τα τρόφιμα και ζώντα ζώα (€7,58 δισ.) και τα βιομηχανικά είδη (€7,36 δισ.).
- Οι μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στα έλαια και λίπη (+92,8%), στα ορυκτά καύσιμα (+42,2%) και στα τρόφιμα (+28,7%).
- Πτώση καταγράφηκε στις εξαγωγές μη βρώσιμων πρώτων υλών (-15,9%).
Η θέση της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει σημαντικός παίκτης στο παγκόσμιο εμπόριο, με εκτιμώμενο ΑΕΠ ύψους €17 τρισ. το 2023. Ωστόσο, οι προβλέψεις δείχνουν ότι έως το 2050, κανένα κράτος-μέλος της ΕΕ δεν θα βρίσκεται στην ομάδα των επτά μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου (G7), ενώ το μερίδιό της στο παγκόσμιο ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από 10%, από 14% σήμερα.
Ο Παναγιώτης Λιαργκόβας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, πρόεδρος του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΚΕΦΙΜ, σχολίασε:
«Ελάχιστα πεδία συγκεντρώνουν την σχεδόν καθολική ομοφωνία των οικονομολόγων όσο η καθοριστική θετική σημασία του ελεύθερου εμπορίου για τη συλλογική ευημερία. Σε μια περίοδο που φαίνεται να φέρνει ένα νέο παγκόσμιο κύμα προστατευτισμού, η Ευρώπη πρέπει να γίνει πολύ πιο εξωστρεφής αν θέλει να διατηρήσει το διεθνές της αποτύπωμα. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η εμπειρία των κεφαλαιακών ελέγχων πρέπει να λειτουργήσει ως δίδαγμα για τη χάραξη της μακροπρόθεσμης οικονομικής πολιτικής».
Η Ελλάδα μπορεί να έχει ανακάμψει από το σοκ των κεφαλαιακών ελέγχων, αλλά η χαμηλή θέση της στην κατάταξη του ελεύθερου εμπορίου φανερώνει ότι η οικονομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα. Αν δεν υπάρξουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, η χώρα κινδυνεύει να παραμείνει ουραγός της Ευρώπης στην οικονομική ελευθερία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη και την ευημερία των πολιτών της.
Διαβάστε επίσης:
