Διαβάσαμε το «Πρόσωπα σε απόγνωση» της Paula Fox και «Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας» της Fleur Jaeggy
Πρόσωπα σε απόγνωση
Δύσκολο να περιγράψεις την ατμόσφαιρα που φτιάχνει η Paula Fox (1923-2017), σημαντική μορφή των Αμερικανικών γραμμάτων, που μας συστήνουν οι εκδόσεις Gutenberg με “ένα επιβλητικό ορόσημο του μεταπολεμικού ρεαλισμού… ” κατά τον David Foster Wallace, κι ένα βιβλίο “ανώτερο από οποιοδήποτε μυθιστόρημα συγχρόνων της Φοξ: του Τζον Απντάικ, του Φίλιπ Ροθ και του Σολ Μπέλοου” κατά τον Jonathan Franzen. Στο “Πρόσωπα σε απόγνωση” τα συναισθήματα ξεχειλίζουν χωρίς να περιγράφονται, η εύστοχη κοινωνική παρατήρηση συνυπάρχει με την εμβάθυνση στους χαρακτήρες, η υποψία του κακού ή απλά του κενού, σε καταλαμβάνει όλο και περισσότερο, σαν ένα απόστημα που δεν λες να ξεχάσεις αλλά ούτε και να ασχοληθείς μαζί του.
Πρόσωπα σε Απόγνωση
“Δεν ξέρω πως να ζήσω” δηλώνει προς το τέλος του βιβλίου ο Ότο στη Σόφη συνοψίζοντας τη δυσκολία της ύπαρξης, ακόμη και για ένα ζευγάρι μορφωμένων πλούσιων 40άρηδων, που μόλις έχουν ανακαινίσει το σπίτι τους στο Μπρούκλιν τη δεκαετία του ‘60 και όλα στη ζωή τους φαίνεται να πηγαίνουν καλά. “Όταν γύρισε ο Οτο, ανακάλυψε τη Σοφή σε μια γωνιά του λίβινγκ-ρουμ, καθισμένη μια πανάκριβη πολυθρόνα που δεν τη χρησιμοποιούσε ποτέ κανένας, λουσμένη στο φως και στις σκιές που έπεφταν πάνω της σαν πιτσιλιές. Η σιωπή της και το τραπέζι της τραπεζαρίας το οποίο ήταν στρωμένο για το δείπνο, που πήρε το μάτι του από την πόρτα του λιβινγκ-ρουμ, έμοιαζαν με μια σκηνή την οποία κάποιος είχε οργανώσει για κάποιο σκοπό που στη συνέχεια τον είχε ξεχάσει”.
Το δάγκωμα μιας αδέσποτης γάτας είναι μόνο η αφορμή για να έρθει στην επιφάνεια η δυσφορία της μέσης ηλικίας και η Fox ξεδιπλώνει σε αυτό το βιβλίο με τον πλέον αριστοτεχνικό τρόπο το “Ποσό γρήγορα το κέλυφος της ενήλικης ζωής, η σημασία της, είχε τσακιστεί από ένα ξαφνικό γεγονός που ήταν ταυτόχρονα, αληθινό και επιτακτικό και παράλογο”.
Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1971 σε σκηνοθεσία του Frank D. Gilroy με τη Σίρλεϊ Μακ Λέιν.
Εκδόσεις Gutenberg, μετάφραση Ρένα Χατχούτ
Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας
Η πένα της Fleur Jaeggy είναι κοφτερή και λιτή, ύπουλη. Χωρίς να το καταλάβεις, λέξη τη λέξη, σελίδα τη σελίδα, το βιβλίο σε βυθίζει σε έναν αόριστα απειλητικό κόσμο από τον οποίο είναι σίγουρο ότι δεν θα βγεις χωρίς απώλειες. Στα “μακάρια χρόνια της τιμωρίας” η αφηγήτρια επιστρέφει στον δεκατετράχρονο εαυτό της, σ’ ένα οικοτροφείο στο Άππεντσελ, στην μεταπολεμική Ελβετία. Εκεί που “δεν μπορεί κανείς παρά να κάνει περιπάτους. Αν κοιτάξεις τα μικρά παράθυρα με τα λευκά πλαίσια και τα ολοζώντανα, φανταχτερά λουλούδια στα περβάζια, νιώθεις μια τροπική αποτελμάτωση, μια παρεμποδισμένη ανάπτυξη, έχεις την αίσθηση πως εκεί μέσα συμβαίνει κάτι γαλήνια ζοφερό και κάπως αρρωστημένο. Η Αρκαδία της αρρώστιας”.
Μακάρια Χρόνια της Τιμωρίας
Η άφιξη της “καινούργιας” που δεν είχε όψη ανθρώπινη σηματοδοτεί την αρχή μιας απόπειρας φιλίας, σε ένα περιβάλλον δυστοπικής ενηλικίωσης, με μάλλον προδιαγεγραμμένο τέλος. “Το επώνυμο της Φρέντερικ σημαίνει αφήγημα. Κι επειδή το όνομά της είναι αφήγημα, αφήνω τον εαυτό μου να παρασυρθεί από τη σκέψη ότι εκείνη είναι που το υπαγορεύει, ή το γράφει, γελώντας μ’ εκείνο το τιμωρητικό της ύφος. Έχω επίσης ένα ανεξήγητο προαίσθημα ότι το αφήγημα έχει ήδη γραφτεί. Ολοκληρωθεί. Όπως οι ζωές μας.”
Μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, το βιβλίο I beati anni del castigo, όπως είναι ο ιταλικός του τίτλος, κέρδισε το Βραβείο Bagutta 1990 και το Ειδικό Βραβείο Rapallo 1990.
